مرجان قره قاشلو - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات ، گروه معماری، شاهرود، ایران
میلاد نیکنام فر - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات ، گروه معماری، شاهرود، ایران
حامد بهزادی پور - پژوهشگردکتری شهرسازی،مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ، گروه معماری، شاهرود، ایران

یکی از یادگارهای پرارزش معماری ایران کاروانسراها می باشندکه به دلایل مختلف اقتصادی، نظامی، مذهبی، سیاسی و نظامی در ایران شکل گرفته و گسترش یافته اند. این دلایل در موقعیت جغرافیایی ،نقشه و دیگر مشخصات معماری آنها تاثیرپذیر بوده است. اقلیم هم جزءمواردی است که در نحوه شکل گیری آنها تاثیر بسزائی داشته است. عصر شکوفایی و احداث کاروانسراها از زمان صفوی آغاز و علاوه برکاروانسراهای چهارایوانی، مدور و هشت ضلعی هم ساخته شد و در دوره های زند،افشاریه، قاجاریه به شیوه گذشته ادامه پیدا کرد. در این مقاله سعی براین شده که به مطالعه عناصر معماری بر روی کاروانسراهای ایران بپردازد که در این راستا از روش توصیفی- تحلیلی استفاده وروش گردآوری اطلاعات بصورت میدانی و کتابخانه ای است .در بررسی ها مشخص شد که کاروانسراها جدا از اینکه یک محلاستراحت گاهی بین راهی بوده اند در هر کدام از آنها فعالیت هایی خاص هم انجام می شده ، که آنها را تفکیک می نموده و در نحوه ساخت و ساز هرکدام از آنها مسائل اقلیمی نیز رعایت می شده است. نه تنها عامل اقلیم در نوع معماری تاثیر داشته بلکه عوامل کاربری آن کاروانسرا نیز باعث شده فضاهایی به آنها اضافه یا حذف شود. عناصر معماری اعم از چهار ایوانی، پلان مستطیل، پلان مدور، طاق ها ،حیاط مرکزی و ... در معماری این کاروانسراها نیز خودنمایی کرده و در نهایت می توان گفت یک عامل خاص در شکل گیری کاروانسراها تاثیر نداشته است.

کاروانسرا ،عناصر معماری ایران ، اقلیم گرم وخشک ، یزد