فرزانه حسینی - کارشناسی ارشد معماری، مدرس دانشگاه غیرانتفاعی هنر شیراز
داریوش غیبی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز
امیرحسین گرکانی - دکتری معماری، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پردیس تهران

گذر زمان و توسعه تکنولوژی در جوامع روستایی سبب چالش های فراوانی در نحوه زندگی در کشور های در حال توسعه شده است که این روند باعث خسارات جبران ناپذیری به بدنه ی شهرها و به ویژه محیط های روستایی وارد کرده است. فقدان حس مکان یکی از بارزترین مشکلات در فضاهای شهری و روستایی است که ناشی از عدم حس تعلق به فضا است. در برخی از مناطق روستایی کمبود حس مکان سبب عدم دلبستگی، عدم پایداری و خالی شدن سکنه در آن مناطق و در نهایت راهی شدن افراد جهت مهاجرت به شهرها گردیده است. در حالیکه با برنامه ریزی و استفاده از پتانسیل های مثبت و ایجاد محیطی مطلوب و خلاق می توان نه تنها از مهاجرت جلوگیری کرد بلکه در ایجاد جاذبه های مختلف اعم از جاذبه های توریستی و سکونتی کوشید و راهبردهای توسعه پایدار روستایی را همگام با مولفه های حس مکان قرار داد و راه حلی جهت حفظ روستا ارائه نمود.شیوه ای که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است تلفیقی از روش های تحلیل متون، اکتشافی و تفسیری است. بدین ترتیب متون و اسناد و مدارک مربوط به مباحث پژوهش مورد مطالعه و مقایسه، تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مقاله به دو بخش مبانی نظری در باب حس مکان از دیدگاه های صاحبنظران مختلف و بررسی مدلهای ارائه شده در خصوص مولفه های سازنده حس مکان از دیدگاه آنان و در بخش نهایی به ارایه مدلی از مولفه های سازنده حس مکان در محیط روستایی پرداخته شده است. در این مدل عوامل به پنج مولفه کالبدی، ادراکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی به عنوان مهمترین مولفه های سازنده حس مکان در محیط های روستایی معرفی گردیده است که در انتها در قالب ارائه جدول، به عناصر تشکیل دهنده هر کدام از این پنج دسته مولفه پرداخته شده است.

مسکن روستایی ،محیط روستایی پایدار ،حس مکان ،مولفه های حس مکان