پدرام میرزایی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران

برج لاجیم با قدمتی بیش از هزارسال نمونه بارزی از معماری برج مقبره های معاصر حکومت آل زیار منطقه تبرستان (سواد کوه مازندران) می باشد. در این بنا دو ردیف کتیبه آجری پیرامون محیط بدنه بنا، در زیر گنبد قرار دارد. کتیبه بالایی به خط فارسی پهلوی و کتیبه زیرین به خط کوفی بر روی هم قرار گرفته اند. در این مقاله با توجه به ارزش معنوی خوشنویسی در هنر اسلامی، و همچنین وجود دو کتیبه پهلوی و کوفی به صورت همزمان در یک بنا، و از دیگر سو اهمیت برج لاجیم به عنوان نمونه ارزنده از معماری تاریخی مازندران، به نماد پردازی دو کتیبه موجود بر روی این بنا پرداته شده است. به بیان دیگر، با طرح فرضیه ای مبنی بر وجود وجه نمادین برای خطوط به کار رفته در بنای برج لاجیم، آنها را به مثابه یک شمایل یا آیکونی که دارای لایه های معنایی متفاوتی می باشند در نظر گرفته. به منظور دستیابی به این مهم از روش آیکونولوژی ارائه شده توسط اروین پانوفسکی استفاده گردیده است، که از مهم ترین و معتبر ترین انواع متدولوژی در حوزه ی تجزیه و تحلیل هنرهای بصری به شمار می رود. در این روش، در سه مرحله به تجزیه و تحلیل کتیبه های موجود در بنای برج لاجیم پرداخته شده است، د و مرحله نخست شامل توصیف و تحلیل آیکونوگرافی اثر می باشند و آنالیز فرم کتیبه ها و بررسی مضامین و محتوای دو کتیبه را شامل می شوند. در سومین مرله، یعنی تفسیر آیکونولوژی به شناسایی ارزش های نمادین مستتر در اثر پرداخته شده است، در نتیجه از طریق بررسی کتیبه های برج لاجیم می توان به زیر لایه های معنایی، اشمل زمینه های ملی، مذهبی، طبقه و دوره تاریخ آن پی برد.

برج لاجیم، معماری مازندران، آیکونولوژی، شمایل شناسی، پانوفسکی