محمد اعظم زاده - استاد یار ، عضو هیات علمی دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه مازندران
یاسمن یوسفی - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، موسسه غیرانتفاعی مارلیک ، نوشهر

اژدها ماری عظیم الجثه تعریف شده با دمی آتشین که در اکثر فرهنگ ها نمادی است از شر. در ایران اژدها عمدتاً با خشکسالی در ارتباطاست چنان که در اساطیر ایرانی ملاحظه می شود .گاه ابرهای باران زا را به گاو یا زنانی تشبیه کرده اند که به وسیله اژدهایی ربوده می شوند وقهرمانی اژدهاکش با نابود کردن اژدها آنان را از بند می رهاند و در واقع به شکلی نمادین به خشکسالی پایان میدهد . در این پژوهش با دستهبندی نقوش اژدهای به کار رفته در بنای سقانفارها به جستجوی معنای نمادین خاص هردسته پرداخته شده است و تحلیلی از نقش اژدهایشاخدار به کار رفته در سرستون های سقانفار ارائه می گردد. علی رغم مطالب ذکر شده ، به نظر می رسد اژدها در منطقه تبرستان بیانگر داستان دیگری است . این تصویر مکرراً در بنای آیینی سقانفارها که ارتباط مستقیم با آب دارد به کار رفته تا حدی که سرستون هایی با نقش اژدهای شاخدار از ویژگیهای منحصر به فرد اینمعماری به شمار می رود . حال سؤال اصلی اینجاست که پیوند تصاویر اژدها گونه با فضای معماری آیینی سقانفارها را چگونه می توان تبیینکرد ؟ در نتایج حاصل از این تحقیق که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است می توان گفت که نقش اژدها در بنای سقانفارها به چندصورت قابل دسته بندی است : 0 . نماد خیر و خوبی 3. نماد شر 2. صور فلکی 4 . اژدهای شاخدار . نقش اژدهای شاخدار که خود از بارمعنایی بالایی برخوردار است عمدتاً بر فراز ستونها قرار گرفته که نمادی از برکت ، و نگهدار و رابط آسمان و زمین است. همین نکته معناینمادین اژدها و همچنین ستون را چند برابرمی کند و تأکیدی است بر این مطلب که نباید از تفسیر عمیق هر یک از اجزای موجود در سقانفارها غافل ماند.

اژدها ، سقانفار ، سرستون ، آب ، تبرستان