سیده طاهره مصطفوی گرجی - کارشناس ارشد نقاشی
شیدسا زراعی - دانشجوی کارشناسی مهندسی شهرسازی

بر در خانه های قدیمی شهمیرزاد که اغلب از چوب گردو ساخته شده بودند کوبه هایی قرار داشت. شهمیرزاد، یا به لهجه ی اهالی آن شامرزا شهرکیاست ییلاقی در فاصله ی بیست و چهار کیلومتری شمال سمنان در کوهپایه های البرز. سبک معماری آن با ریشه در اعتقادات دینی مردم و متناسب بااقلیم سرد و خشک، درونگراست. کوبه؛ آلتی فلزی است که بر صفحه ی فلزی زیرین کوبند تا اهل خانه را خبر کنند. در این مقاله جمع آوریاطلاعات به شیوه ی ترکیبی - میدانی و کتابخانه ای - انجام شده و روش بررسی تحلیلی- توصیفی است. کوبه های به جای مانده از قاجاریه همگی دست ساز، آهنی و در عین حال نشانه ی تنگدستی و یا توانگری صاحب خانه بودند. کوبه های ظریف تر با صدای زیر خاص زنان و نوع چکشی شکلبزرگ تر و سنگین تر که صدای بمی داشت مخصوص مردان بود. با گذشت زمان، تک کوبه های کوچک برنجی که سازندگان آنها وقت و سلیقه یکمتری در تولیدشان به خرج داده بودند، مورد استفاده واقع شدند. امروزه انواع ریخته گری شده، متقارن و پتینه شده بر درهای فلزی با نمای چوب،جلوه گرند. چرا این عنصر جزئی معماری بومی به شکل جدایی ناپذیر از فرهنگ عامه پابرجا مانده است، حال آنکه اغلب انواع قدیمی آنها، تولیدچلنگران اصفهانی بوده اند و نه آهنگران بومی؟ به نظر می رسد در دوره ی قاجار کوبه ها عناصری کاربردی و زیبایی بخش بودند، حد دسترسی آن هاحتی برای خردسالان نیز مناسب بود، امروزه بی آنکه به جنبه ی عملکردی آن ها توجه خاصی شود به عنوان بخشی از خاطره ی جمعی مردم منطقه بهشکلی تزئینی درآمده اند و این امر به تقلیدی ناخودآگاه از گذشته مانند است.

در، کوبه، شهمیرزاد، قاجاریه