محمد اعظم زاده - استادیار،دانشکده هنر و معماری،دانشگاه مازندران
مصطفی رستمی - استادیار،دانشکده هنر و معماری،دانشگاه مازندران
مژگان قاسمی - دانشجوی کارشناسی ارشدهنر اسلامی،موسسه آموزش عالی مارلیک

مذهب تشیع به عنوان یک اعتقاد در ابعاد مختلف زندگی مردم در دوره اسلامی نمود بسیاری داشته است و هنرمندان همواره دستبه خلق آثاری زده اند که در بردارنده جهات مختلف دیدگاه جهان تشیع می باشد . تزیینات معماری اسلامی بویژه در ساخت اماکن مذهبیدرنقاط مختلف این مرز و بوم از جمله مازندران ،خود گویای ایمان و عقیده مذهبی و پایبندی به اصل تشیع از سوی هنرمندان بوده است .هنرمندان با استفاده از نقاشی های دیواری و تزیینات مختلف در اماکن مذهبی در بکارگیری نقوش عامیانه و اساطیری - که پیشینه تاریخی در ادوار مختلف دارند- پیوندی ناگسستنی را با دین و مذهب خود به وجود آورده اند. از جمله این نقوش،می توان به نقش اژدها در کنده کاری های چوبی و نقاشی های دیواری در اماکن مذهبی مازندران- به ویژه سقاتالارها- اشاره کرد. از اژدها این موجود اساطیری و افسانه ای در فرهنگ باستانی و متون کهن ما بسیار سخن رفته است.اما این که تا یک سده و نیم پیش در آثاری مانند سقاتالار ها در شمال ایران- که بی تردید پیشینه ای بیش از این دارد- این چنین وسیع حضورش را مشاهده می کنیم، نکته ای است که باید موشکافانه بدان پرداخته شود. از جمله نکته مورد بررسی در مورد نماد اژدها در این مقاله این است که با وجود مفاهیم اهریمنی و شر در ادبیات کهن ایران همچون شاهنامه ، با ظهور اسلام و گسترش مذهب تشیع این نقش در بسیاری از اماکن مذهبی نگاهی خیرگونه در کنار دیدگاه عرفانی و شیعیمردم آن دیار متجلی گردیده است.حضور این نقش و ارتباط آن با نوع مکان مورد نظر و نیز تعدد این تصویر نسبت به تصاویر دیگر،از نظرمفهوم و کاربرد قابل بررسی و توجه می باشند و این همان هدفی است که این مقاله دنبال می کند.

مذهب تشیع، اماکن مذهبی، فرهنگ عامیانه، اژدها