رضا ارجمندزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی

ذخایر مهم مس- طلای پورفیری ایران مرتبط با استوکهای کالک- آلکالن درکمربند آتشفشانی- نفوذی سهند-بزمان میباشند. این کمربند اولین بار توسط Stöcklin and Setudenia, 1972 معرفی شد و شامل سنگهای است. این مجموعه آتشفشانی- نفوذی در ارتباط با پدیده I آتشفشانی- نفوذی آلکالن و کالک- آلکالن تیپ فرورانش لیتوسفر اقیانوسی به زیر لیتوسفر قارهای ایران مرکزی طی کوهزایی آلپی است Berberian and ) (Pourhosseini, 1981 مذابهای حاصل از صفحه فرورونده نقش مهمی در ماگماتیسم محیطهای قوسی در چند . کمربند مهم کوهزایی دنیا داشتهاند (Sajona et al.,( 2000 و از آنجا که چنین سنگهایی در جزیره آداک در اقیانوس آرام مشاهده شدهاند آداکیت نام گرفتهاند (Kay, ( 1978آداکیت یک واژه پترولوژی است که (Defant and Drummond, 1990)برای سنگهای آتشفشانی – نفوذی غنی از سیلیکا با نسبت بالای La/Yb و Sr/Y در قوسهای سنوزوئیک مرتبط با فرورانش پوسته اقیانوسی جدید Ma ≥ 25 ارائه نمودند. ارتباط زایشی مهمی بین ) ماگماتیسم آداکیتی و ذخایر مس- طلای پورفیری وجود دارد. در ایران ماگماتیسم آداکیتی اولین بار برای استوک پورفیری خاروانا معرفی شد. ویژگیهای ژئوشیمیایی این پورفیری(Sr/Y> و 40 Sr>380ppm ،Y<13ppm ،Yb<1.4ppm ،MgO<3%, Al2O3>14.5wt%) قابل مقایسه با سریهای آداکیتی است (Defant and Drummond, ( 1990 زونهای غنی از مس، طلا، نقره، اننتیموان، ارسنیک و بیسموت در این منطقه شناخته شده است. شواهد سنی، تکتونوماگمایی و ژئوشیمیایی نشان میدهند که مذابهای حاصل از تختال بطور نسبی در تشکیل نهشتههای پورفیری ایران درکمربند آتشفشانی- نفوذی سهند- بزمان نقش داشته است. گرایش آداکیتی نهشتههای پورفیری سرچشمه، سونگون و تعدادی از نهشتههای پورفیری نیمه اقتصادی در نمودارهای(Kepezhinskas et al., 1997) Sr/Y–Y بخوبی آشکار است.