علیرضا کازرونی - استاد دانشکده اقتصاد، مدیریت و بازرگانی دانشگاه تبریز، تخصص: دکتری اقتصاد- تجارت بین الملل
عادل قربانی - دانشجوی کتری اقتصاد دانشگاه تبریز- تخصص: دانشجوی دکتری اقتصاد- توسعه اقتصادی

در اکثر مطالعات تجربی انجام یافته دو سوال اصلی در حوزه تحریم اقتصادی مطرح بوده است. اول اینکه آیا تحریم اقتصادی یکجانبه و چند جانبه ابزاری کارا برای تحت تاثیر قرار دادن رفتار کشورهای هدف تحریم می باشد؟ ثانیاً آیا کشور هدف تحریم توانسته است از طریق توسعه تجارت خود با کشورهای ثالث اثر تحریم اقتصادی را خنثی نماید؟ در این مقاله نیز به بررسی این دو سوال پرداخته شده است. در واقع هدف اصلی در این مقاله بررسی تاثیر تحریم های یکجانبه و چند جانبه بر تجارت خارجی ایران و چگونگی تاثیر گذاری آن بر تجارت ایران با کشورهای ثالث می باشد. در این مقاله تاثیر تحریم اقتصادی بر حجم تجارت ایران با 74 شریک اصلی تجاری طی دوره 2001 تا 2012 مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا از روش داده های تابلویی استفاده شده است. در این مقاله از مدل جاذبه تعدیل یافته برای بررسی تاثیر تحریم، مطابق مطالعات انجام یافته استفاده شده است. برای بررسی تاثیر تحریم بر اساس مدل هافبائر تحریم در سه سطح ضعیف، متوسط و قوی تقسیم بندی شده است. در این راستا سه مدل که در اولی تاثیر یکجانبه تحریم آمریکا در دومی تحریم چند جانبه آمریکا و اروپا و در سومی تاثیرتحریم چند جانبه آمریکا، اروپا و سازمان ملل تخمین زده شده است. نتایج تخمین به روش اثرات تصادفی نشان می دهد که هم تحریم های یکجانبه و هم تحریم های چند جانبه تاثیر معنی داری بر تجارت خارجی ایران داشته است .تاثیر تحریم بر حجم تجارت ایران با کشورهای ثالث در قالب مدل جداگانه ای بررسی شده است. نتایج تخمین نشان داده است که تحریم های یکجانبه تاثیر معنی داری بر حجم تجارت ایران با کشورهای ثالث و غیر تحریم کننده نداشته است. در واقع این نتیجه، فرضیه sanction-busting را برای اقتصاد ایران تائید نمی کند.

تحریم های یکجانبه و چند جانبه، تجارت خارجی ایران، مدل جاذبه، داده های تابلویی