سعید شهبازی - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد ، گروه زراعت، ، ایران
مهدی مهرپویان - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ، گروه زراعت، ، ایران.
آذر طاعی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان

به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد سه هیبرید جدید، تحقیقی در سال 1391 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان انجام گردید. هیبرید فرخ و دو هیبرید جدید C.M.S19*R-1039 و C.M.S1221*R14 در سه تراکم 80 هزار بوته، 100 هزار بوته و 120 هزار بوته در هکتار، در چهار تکرار به صورت آزمایش فاکتوریل و بر پایه طرح بلوک های تصادفی مورد مقایسه قرار گرفتند. کرت ها شامل 6 خط 5/5 متری با فاصله 60 سانتی متربود. فاصله بوته روی خط در تراکم اول 20 سانتی متر، در تراکم دوم حدود 16 سانتی متر و برای تراکم سوم 13-14 سانتیمتر بود و فاصله بین تکرارها دو متر در نظر گرفته شد. بعد از شخم، تسطیح، کودپاشی و خ طکشی جهت کنترل علف های هرز قبل از کاشت از علف کش ترفلان استفاده شد و کشت در نیمه دوم اردیبهشت انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل تراکم بوته و نوع رقم نیز بر تعداد دانه در طبق، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و عملکرد روغن در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین تعداد دانه در طبق در تراکم 80 هزار بوته در هکتار و به ترتیب از رقم C.M.S19*R1039 (762عدد در هر طبق)، رقم C.M.S1221*R14 ( به میزان 754عدد در هر طبق) و رقم فرخ (با 752عدد در هر طبق) به دست آمد و کمترین مقدار نیز به میزان 624 عدد (با 18 درصد کاهش) در رقم C.M.S19*R1039 به دست آمد. با افزایش تراکم بوته، روند افزایش عملکرد در تمامی ارقام مشاهده گردید. همچنین با افزایش تراکم مقدار عملکرد روغن نیز افزایش یافت اما این افزایش بعد از تراکم 100 هزار بوته معنی دار نبود. مجموع کاربرد رقم فرخ با حداکثر تراکم 100 هزار بوته در مناطق هم اقلیم قابل توصیه می باشد.

آفتابگردان، تراکم بوته، عملکرد روغن، هیبرید