مریم مرتضی قلی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان
گودرز نجفیان - اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
جهانفر دانشیان - اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
امیرحسین شیرانی راد - اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

این تحقیق به منظور ارزیابی گندم های تولیدی در سال زراعی 90-89 در مزارع کشاورزان اقلیم سرد غرب، شمال غرب و شرق ایران شامل 10 استان، 72 شهر و 61 ژنوتیپ به اجرا در آمد. به دلیل نامتعادل بودن و نامساوی بودن تکرارها از تجزیه واریانس، رگرسیون و حداکثر درست نمایی محدود (Restricted maximum likelihood) برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها استفاده گردید و در مورد گروه بندی استان ها، شهرها و ژنوتیپ ها از میانگین هارمونیک استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس استان های اقلیم سرد نشان داد که اثر استان در صفات درصد رطوبت دانه و ارتفاع رسوب SDS در سطح احتمال 1% تفاوت بسیار معنی داری نشان داد. ولی در سایر صفات تفاوت معنی داری مشاهده نشد. ولی شهرهاو ژنوتیپ های گندم نان از نظر کلیه صفات به جز درصد رطوبت دانه تفاوت بسیار معنی داری داشتند. براساس نتایج مربوط به مقادیر صفات کیفی بالاتر از میانگین کل هر یک از صفات کیفی، استان های مورد بررسی به ترتیب شامل 1- قزوین 2- چهارمحال و بختیاری و آذربایجان شرقی و خراسان شمالی 3- آذربایجان غربی و زنجان و همدان 4 -اراک 5- اردبیل 6- کردستان بودند. به منظور تبیین رابطه بین صفات کیفی و نیز نمایش بهتر دامنه تغییرات صفات کیفی در استان های مورد بررسی از مدل های رگرسیونی برآورد متغیر تابع از طریق متغیرهای مستقل و نیز نقشه استانی صفات کیفی استفاده گردید. مقایسه نتایج شهرهانشان داد شهرهای کوهرنگ،ماند و سلقان،فاروج،جاجرم،قزوین،هشترود،آشتیان هر کدام در یکی از صفات کیفی مقدار حد اکثر را درند وشهر بیجار در اکثر صفات از حد اقل برخوردار است. ومقایسه ژنوتیپ ها نشان داد که ارقام زارع، تجن،آتا یازلیق،سلفان،محلی،لوت بوغدا،تجن، SW-19 هر کدام در یکی از صفات کیفی مقدار حد اکثر را دارند و ارقام قرمزی یازلیق وایزن گران جزء ضعیف ترین ارقام اقلیم سرد بودند.

گندم، کیفیت، ژنوتیپ، اقلیم