علی سلطانی جاوید - گروه زیست شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه ، ساوه ، ایران
فرهنگ مراقبی - گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری ، شهر ری، ایران
مژگان فرزامی سپهر - گروه زیست شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه ، ساوه ، ایران

در این تحقیق به منظور بررسی اثرات فلزات سنگین ( منگنز، سرب و مس) بر ساختار و مورفولوژی گیاه افدرا یا ریش بز مستقر در معدن منگنز رباط کریم استان تهران، صورت گرفت. نمونه برداری و نحوه انجام آزمایش میزان فلزات سنگین با توجه به روش پیشنهادی کتاب استاندارد متد بوده و در خاتمه کار، میزان غلظت فلزات مورد نظر درنمونه ها توسط دستگاه جذب اتمی سنجیده شد . نتایج بررسی های ظاهری پایه های گیاهی مستقر شده در معدن منگنز رباط کریم نشان می دهد که، فلزات سنگین تاثیرات منفی بر روی شرایط ریختی گیاهان آن منطقه بر جای گذاشته اند. پایه های افدرای روییده شده در معدن نسبت به پایه ها ی روییده شده در خارج معدن، از نظر فاصله میان گره، طول ساقه و طول ریشه، اختلاف معنی داری را نشان می دهند. به طوری که گیاهان داخل معدن از نظر طول ساقه و فاصله میان گره، بزرگتر و از نظر طول ریشه، کوچکتر از پایه های خارج معدن می باشد. همچنین پایه های افدرای داخل معدن، کدر تر و کمرنگ تر از پایه های خارج معدن است. آنالیز فلزات سنگین در این گیاه نشان داد که غلظت بالای منگنز نتوانسته است تاثیر چشمگیری را بر افدرا اعمال کند و در ریشه و ساقه این گیاه تجمع نیافته استکه این مسأله، سازگاری گیاه را به زندگی در شرایط وجود منگنز نشان می دهد. اما فلز سرب به طور قابل ملاحظه ای در سیستم ریشه ای و ساقه افدرا تجمع یافته. همچنین فلز مس نیز در سیستم ریشه ای افدرا بیشتر از بخش های هوایی و ساقه آن تجمع یافته است. در نتیجه می توان گفت که افدرا جهت افزایش میزان سرب در ریشه و ساقه هایش و همین طور افزایش میزان مس در سیستم ریشه ای آن، طول میان گره و ساقه خود را افزایش داده و به سیستم ریشه ای اجازه طویل شدن و در نتیجه ورود مس به بخش های هوایی گیاه را نداده است. جهت انجام محاسباتآماری و مقایسه کمی داده ها (میانگین ± انحراف معیار) از روش آنالیز واریانس ها و آماره T-Test توسط نرم افزار Spss استفاده شده که 0/05>P به عنوان معنی دار تلقی شده است. همچنین از نرم افزار Execel 2007 جهت ترسیم جداول و نمودار ها استفاده شد.

افدرا ، فلزات سنگین، تغییرات مورفولوژیک