نسیم اشرافی - دانشجوی دکترای معماری، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران
زهرا کفایتی - کارشناسی ارشد معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی، ساوه، ایران

بازنگری پیوند بین هستی شناسی و معماری جهت رسیدن به حقیقت هنری در اثر، ملزم به نگرش وجودی است که بدون آن نگرش، ادراک و خلق آثار معماری معطوف به ذهن گرایی و معرفت شناسی فردی می گردد. مراتب وجودی در هستی، تجلیاتی برجا گذاشته است که انسان متأله با ادراک این تجلیات، حقیقت مطلق را دریافته و خواهان بیان آن است. هنرمند مسلمان در خلق آثار معماری اسلامی، آنچه را که با علم حضوری و شهود دریافته است، در ماده تجلی داده و مرتبه وجودی خیال را که واسطه ای بین عالم معقول و محسوس است را به صورت نقش های ازلی و جاودانه در آثار خود متجلی ساخته است. مرتبه خیال، مرتبهخلاقیت است، مرتبه ای که در آن ادراک سایر مراتب وجودی هستی اتفاق افتاده و توسط قوه متخیله هنرمند در اثر ظهور می یابد. توجه به عملکرد عالم خیال و ارتباط آن با مراتب وجودی معماری و خلاقیت موضوعی است که امروزه مغفول مانده و ذهن هنرمند را به جای حقیقت گرایی به سوی فرم گرایی سوق داده است. پژوهش حاضر سعی بر این دارد با تکیه بر مرتبه وجودی وقوس صعود و نزول، خلق و شناخت را بار دیگر در آثار معماری اسلامی بازشناسی کند و همواره عالم خیال را که از هر دو مرتبه عقل و ماده بهره می گیرد، به عنوان مرتبه مهمی از درک حقیقت در آثار معماری اسلامی معرفی نماید.

هنر اسلامی، قوه خیال، وجود، وحدت و کثرت، معماری اسلامی