محمود فیض آبادی - دکترای معماری، استادیار دانشکده معماری، شهرسازی و هنر اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
فهیمه کلاهچیان تبریزی - کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات واحد مازندران

در طول تاریخ بازارهای سنتی ایران با مجموعهای وسیع از کاربریها و بناهای جنبی مانند مدرسه، مسجد، حمام، همراه با معماری غنی ایرانی- اسلامی، مرکز جنب و جوش شهرها و تعاملات اجتماعی بودند . در این بازارها علاوه بر انجام معاملات اقتصادی بسیاری ازرویدادهای اجتماعی، مذهبی و حتی سیاسی نیز رخ میداد . اما برخلاف پیشرفتهای علمی- مهندسی و فرهنگی، در مراکز تجاری امروز ایران که شاید امتداد همان بازارهای گذشته هستند، دیگرنه خبری از تعاملات اجتماعی است و نه خبری از معماری و عملکرد مناسب که پاسخگوی نیاز جامعه امروز باشد . از این رو مطالعهبازارهای سنتی از ابعاد مختلف نظری و کالبدی ضرورت دارد، در این راستا الگو برداری از مفاهیم و ارزشهای معماری و فرهنگی بازارهای سنتی ایران و کاربرد آنها در مراکز تجاری امروز، میتواند رافع نیاز جامعه باشد . حال سوال این است که چگونه می توانمفاهیم و ارزشهای معماری بازارهای کهن را در منظری نو بکار برد ؟ میتوان چنین فرض کرد که اگر ویژگیهای بازارهای کهن (سنتی) شناسایی شده و در طرح معماری بازارهای امروزی بکار گرفته شوند، امکان فراهم کردن معماری مناسب تر برای زندگی شهری امروز وجود خواهد داشت . بدین منظور در این مقاله برای کشف ویژگیهای بازارهای سنتی، با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، برپایه جمع آوری اطلاعات و اسناد کتابخانهای و متون معتبر و همچنین مشاهدات میدانی تحقیق انجام شده و خواهد شد که نتایج آن مفاهیمی مانند فرمهایساده و آشنا با معانی فرهنگی، خطی بودن بازارها، تجمیع کاربریها، ارتباط فضاها، دسترسیها و ... است که در بازارهای کهن وجود داشته و میتوانند در طراحی بازارهای امروزی کاربرد داشته باشند

بازارکهن ایرانی، معماری اسلامی، مراکز تجاری مدرن، منظر نو