مظفر عباس زاده - دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه علم وصنعت، تهران
رعنا سلیمانپوراصل نواسر - دانش آموخته مهندسی معماری، دانشگاه ارومیه
فاطمه ملازاده - دانش آموخته مهندسی معماری، دانشگاه ارومیه

دین اسلام، دینی است که همواره انسانها را به همزیستی مسالمتآمیز دعوت نموده و آن رابه عنوان قاعده اساسی قرارداده، بر اساس آن عدالت اجتماعی را در شهر، برای تمام ساکنان خود، با وجود اختلاف دین، مذهب، نژاد تامین میکند. اینموضوع در شهر اسلامی نیز تبلور یافته و در شکلگیری ساختار فضایی- کالبدی آن تاثیر بسزایی داشته است. شهر اسلامی به گونهای سازماندهی میشودکه با وجود تنوعدینی و فرهنگی، پاسخگوی نیازهای ادیان مختلف باشد. این چنین سازماندهیفضایی، احساس تعلق خاطر بیشتری درافراد به وجود می آورد،به گونه ای که زیستن در آن برایشان مطلوب بوده و این، ضامنپایداری شهر اسلامی می باشد.در این نوشتار پس از تعریف حقوق شهروندی ادیان واقوام مختلف و اهمیت آن در احکام اسلامی، به نقش آن در شکلگیری ساختار شهر اسلامی پرداخته، در ادامه با بررسی تاثیر حقوق شهروندی اقوام وادیان مختلفبر کالبد شهراسلامی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و میدانی، ضمن آشنایی با افق فکری اسلام در مورد زندگی در جوامعی که از اقشار متفاوت دینی وقومی تشکیل شده است، تلاش دارد با بررسی شهر ارومیه وبه طور ویژه، بافت تاریخی آن در قالب نمونه ی موردی، به عنوان میزبانی برای سکونت پیروان ادیان، مذاهب واقوام مختلف با بهره مندی از اصول زندگیمسالمت آمیز، به ارتباط بین دو مولفه حقوق شهروندی اقوام وادیان و ساختار کالبدی شهراسلامی برسد. لذا هدف اصلی، استخراج برخی مولفه های با ارزش و مطلوب شهر کهن اسلامی و تعمیم آنها برای باززنده سازی یک شهر اسلامی - ایرانی و بهره برداری خردمندانه از آن ها در جهت سازماندهی یک شهر مطلوب اسلامی با اقوام و ادیان مختلف در دوره معاصر است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که موارد قابل استناد متعددی اعم از سازمان دهی فضایی – کالبدی شهر جهت زندگی راحت اقوام وآزادی کافی برای انجام فعالیت های مذهبی- قومی، تفکیک محلات و ... وجود داردکه امکان استفاده ازآن ها در شهر معاصر وجود دارد

شهر اسلامی، حقوق شهروندی، اقوام وادیان، ارومیه