جستاری بر حکمت نظری مطرح در زمینه ماهیت معماری اسلامی تاملی بر جایگاه علم کلام و متکلمان در این عرصه

معماری اسلامی اصطلاحی است که در میان صاحب نظران معماری و در بسیاری از مقاله ها، کتاب ها، بحث های مطرح شده در مدارس معماری، موضوعات مطرح شده در گفت و گوها و همایش های مربوط به معماری و امثال آن ها به کار می رود .امابا رجوع به منابع در دسترس در این زمینه متوجه می شویم که برای آن مفاهیم گوناگونی مطرح و پی ریزی شده است. این آشفتگی در مباحث نظری به طرزی تاسف بار در حوزه عملی معماری نیز جامه عمل پوشیده است. تاکنون دیدگاه های متعددی در منابع و ادبیات معماری اسلامی در خصوص وضعیت رشد و توسعه آن در ایران معاصر مطرح شده است. عده ای بااستناد به عدم تولید نظریه در این رشته، تاکید دارند که معماری اسلامی در ایران فاقد رشد و گسترش مطلوب بوده و متناسب با نیازها و شرایط کنونی جامعه ایران توسعه نیافته است. عده ای نیز با اشاره به حجم تولیدات علمی و عملی در این رشته، وضعیت رشد آن را مطلوب ارزیابی کرده و چشم انداز روشنی را برای آینده آن ترسیم می کنند. دلایل و عواملمتعددی ممکن است در تبیین این موضوع قابل بررسی و تحلیل باشند. نوشتار حاضر درصدد است با تشریح تعاریف و دیدگاههای مطرح در زمینه چیستی معماری اسلامی نشان دهد مناقشه در ماهیت هنر و معماری اسلامی و ایجاد تشکیک و تردید در مبانی نظری آن همچون اختلاف نظر در منشاء این هنر که برخی آن را به اندیشه های اشعری، برخی معتزله، برخی تقلید فرم و صورت گرایانه از هنرهای همسایه و برخی نیز به مسائل نژادی نسبت می دهند و نیز سنت گرایانی که به حضور ایده های باطن گرای شیعی در فرم پذیری هنر و معماری اسلامی معتقدند ناشی از فقدان نظریه در این عرصه بوده و در ادامه با معرفی علم کلام در حوزه تفکر اسلامی؛ به نقش موثر و سازنده آن در زمینه نظریه پردازی معماری اسلامی بپردازد.

Keywords:

معماری اسلامی , چیستی , دیدگاه ها , نظریه , علم کلام