رحمت محمدزاده - دانشیار و مدیر گروه معماری، دانشگاه تبریز
سیده حمیده اعتصامی - کارشناس مهندسی معماری، دانشگاه تبریز

روند سریع توسعه ی فیزیکی سکونتگاه های شهری به ویژه کلان شهرها و رویکرد مدرن در طراحی شهرها به ایجادفضاها و مسیرهایی مستقیم و شبکه بندی شده با محوریت حرکت سواره انجامیده است. ناکارآمدی این رویکرد درطراحی فضاهای شهری و ضرورت توجه به نشانه های شهری در هویت بخشی و ارتقاء خوانایی عرصه های یک شهر تبیین و تدوین معیار های بررسی کیفیت نشانه شناسانه ی نماد ها و نشانه های شهری را ایجاب می کند. در این مقاله سعی بر آن رفته است که با در نظر گرفتنمبانی نشانه شناسی شهری به ارزیابی کیفیت نشانگی نماد ها و نشانه های شهر تبریز نظیر مساجد اصلی و جامع، بازار های سرپوشیده و نقشی که خاستگاه اسلامی غالب این نشانه ها در این وضعیت کیفی دارد؛ معیارها و اصول جامعی را برای ارتقاءکیفیت نشانه شناسانه ی آنها ارائه نماید. در نتیجه ی انطباق این اصول و معیارها با نشانه های اسلامی کنونی در عرصه ی شهر تبریز و ناکامی این نشانه ها در برآوردن نیازفضاهای شهری به یک نشانه ی گویا، برخورداری نشانه های شهری از محتوایی غنی و برخاسته از فرهنگ کنونی شهر، قابلیت انتقال محتوا و مفهومی که نشانه دال بر آن است، هویت بخشی به محیط های شهری، طراحان و شهرسازان را به اتخاذ مشی و رویکردی جدید در طراحی نشانه های شهری می خواند و با تاکید بر ضرورت ارجاع محتوای نشانه های شهری به محتوای حقیقی جاری درزندگی شهری، توصیه می نماید که از تلاش برای جهت دهی به محتوای نشانه های شهری به صورت فرمایشی و در مسیری غیر از خواست حقیقی سکنه ی شهر در زمینه ی شکل و ساز و کار فضاهای شهریاجتناب شود.

نمادها و نشانه های اسلامی، شهر تبریز، معیارها و اصول طراحی