سید محمد حسینیان - دانشجوی کارشناسی ارشد،دانشکده معماری وشهرسازی دانشگاه هنر اصفهان
کیمیا والیانی - دانشجوی کارشناسی ارشد،دانشکده معماری دانشگاه هنر اصفهان

فضا به عنوان ماده جوهری معماری فاقد محدودیت و بی انتهاست وامکان حصول آن به هرمیزان که بشر توانایی داشته باشد میسر است.درساخت بنا می توان فضارا محبوس کرد(آنچه ما امروزه با بناها وشهرهایمان کرده ایم)ومی توان فضا را آزاد کرد (آنچه معماری ایران انجام داده است).فضای معمارانه بامحدشدن حادث می شود.برای اینکه این محدودیت ازبین برود وآزاد شود،باید دائما بسط پیدا کند،بسط هایی ازجنس خود یا ازجنس نور یااز جنس چشم انداز.در سازمان فضایی خانه های ایرانی،تمامی انواع فضاها ازطریق سه عنصر شکل دهنده فضا یعنی فضا،کف ودیوار تعریف شده وضمن برخورداری از استقلال فضایی،هیچ یک در خود مسدود نبوده وبه وسیله عناصر دیگری چون دروپنجره از طریق بسط فضایی یا پشم اندازی ونوری با فضاهای مجاور خود ارتباط برقرار می کنند.درساختار پنجره های بناهای سنتی،ویژگی های فرهنگی ومحیطی به خوبی دیده می شود.پنجره ها بیشتر درخانه معنا می یابند به طوریکه درخانه های ایرانی،بعضی از اصطلاحات به کاررفته برای انواع پنجره بانام اتاق ها وفضاهای زندگی در رابطه بوده است ویا همنامند واین حاکی از تأثیرپذیری شکل و واژه پنجره از روابط اجتماعی وفرهنگی وغنی بودن این فرهنگ است.بنابراین پنجره ها به عنوان یکی از عناصر معماری نقش تعیین کننده ای در توانمندسازی فضا و پیوند فضای زندگی انسان با دنیای بیرون ایفا می کنند.دراین میان پنجره های ارسی جایگاه ویژه ای در توانمندسازی فضا داشته اند به طوریکه علاوه برتعریف،ترکیب،تمایز وجان بخشیدن به فضا به وسیله بسط فضایی،نوری وچشم اندازی،فضایی غنی بوجود آورده اند،دراین مقاله که از روش مرور متون ومنابع واسناد تصویری وتوصیفی درآن استفاده شده است،ابتدا به شیوه های توانمندسازی فضا درخانه های ایرانی پرداخته شده وبه نقش عناصر معماری به خصوص پنجره در توانمندسازی فضا اشاره می شود وسپس ازنقش پنجره های ارسی به عنوان شاهکار ونمونه والای هنر سنتی سخن گفته می شود تا بااندکی تأمل دریابیم پنجره ها چگونه می توانند نقشی سازنده در توانمندسازی فضا ایفا نمایند.

پنجره های ارسی،توانمندسازی فضا،خانه ایرانی،بسط فضایی وچشم اندازی