المیرا صبر علیلو - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پردیس بین المللی ارس دانشگاه تهران
کرامت الله زیاری - عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
مجتبی قدیری معصوم - عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

در این تحقیق توسعه فیزیکی شهر جلفا و روند تحولات فضایی آن در مقطع زمانی از بدو تشکیل منطقه آزاد ارس مورد مطالعه قرار گرفته تا ضمن به کارگیری ابزارها و روش های سیستم اطلاعات جغرافیایی و بررسی تأثیرات منطقه آزاد بر تغییر کاربریهای زمین، بتوان درک بهتری از گسترش پراکنده و بی قواره شهری ایجاد نمود و به ارتقاء سطح نگرش در ارائه الگوهای بهینه توسعه و بهبود شرایط کیفی در محیط های شهری کمک کرد. بدین منظور سعی شده از بررسی خصوصیات، علل و اثرات رشد بی قواره شهری، چهارچوب تحلیل مناسبی برای شناخت مسائل توسعه شهری کشور فراهم آید. در این تحقیق فرضیه ها با هدف بهینه سازی رشد جلفا و منطقه آزاد ارس آورده شده است و جهت آزمون از روش های و تکنیک های مختلف استفاده گردیده است. از نرم افزارهای مختلف آماری و تحلیلی مثل SPSS و ARCGIS و Idrisi در جهت مدل سازی تغییرات کاربری و سعی شده از جدیدترین روش های تحلیلی و آماری استفاده شود. تا الگویی برای تحلیل مسائل شهری مناطق دیگر کشور باشد. برای آزمون فرضیات از روشهای مختلف آماری و تحلیلی تلفیقی استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که شهر جلفا و حوضه های روستایی خود با تصویب منطقه تجاری وصنعتی دچار تغییرات زیادی در کاربری ها و استفاده از زمین گردیده و رشد گسترده و بی قواره داشته است به طوری که همگام با افزایش روز افزون بورس بازی زمین و سطوح ساخته شده گسترش یافته به طوری که شکل شهر از شعاعی به صورت خطی در جهت شریان های ارتباطی گسترش یافته است. نتایج حاصل از مقایسه تغییرات مساحت کاربری ها باغات، کشاورزی و بویژه زمین های بایر، به نفع گسترش لجام گسیخته شهری را نشان می دهد برای هدایت بهینه امور مدیریت واحد شهری می تواند راهگشای مشکلات آتی باشد.

توسعه فیزیکی، توسعه شهری، سیستم اطلاعات جغرافیایی، شهر جلفا، منطقه آزاد ارس