بهرام فیضی - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
لعلا جهانشاهلو - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

امروزه شهرهای بزرگ و نواحی متروپلیتن در کشورهای در حال توسعه به شدت در حال رشد هستند این نواحی تمامی امکانات، خدمات و سرمایه های کشور را در خود بلعیده، با این وجود با انواع مشکلات و معضلات شهری از جمله: کمبود مسکن، بالا رفتن میزان بیکاری، مسأله حاشیه نشینی، مشکل حمل و نقل و نارسایی در عرضه سایر خدمات شهری، همچنین تخریب محیط زیست دست و پنچه نرم می کنند. از طرف دیگر سایر نقاط در این کشورها اعم از شهرهای میانی، شهرهای کوچک و نقاط روستایی از توسعه عقب مانده اند و دچار رکود و توقف در سیر پیشرفت خود شده اند. از آنجا که راهکارهای اقتصادی قادر به رفع این مشکلات نبوده، عده ای از محققان و تحلیل گران مسائل شهری توجه خود را به توسعه شهرهای کوچک بعنوان یک راه حل اساسی برای مقابله با عدم تعادل و توازن ناشی از رشد نخست شهرها معطوف کرده اند تا بدین وسیله بتواند رشد و توسعه را به سایر مناطق کشور تزریق نمایند امروزه شهرهای بزرگ و نواحی متروپلیتن در کشورهای در حال توسعه به شدت در حال رشد هستند این نواحی تمامی امکانات، خدمات و سرمایه های کشور را در خود بلعیده، با این وجود با انواع مشکلات و معضلات شهری از جمله: کمبود مسکن، بالا رفتن میزان بیکاری، مسأله حاشیه نشینی، مشکل حمل و نقل و نارسایی در عرضه سایر خدمات شهری، همچنین تخریب محیط زیست دست و پنچه نرم می کنند. از طرف دیگر سایر نقاط در این کشورها اعم از شهرهای میانی، شهرهای کوچک و نقاط روستایی از توسعه عقب مانده اند و دچار رکود و توقف در سیر پیشرفت خود شده اند. از آنجا که راهکارهای اقتصادی قادربه رفع این مشکلات نبوده، عده ای از محققان و تحلیل گران مسائل شهری توجه خود را به توسعه شهرهای کوچک بعنوان یک راه حل اساسی برای مقابله با عدم تعادل و توازن ناشی از رشد نخست شهرها معطوف کرده اند تا بدین وسیله بتواند رشد و توسعه را به سایر مناطق کشور تزریق نمایند از آنجا که در کشورهای در حال توسعه ای چون ایران، توزیع فضایی جمعیت و توزیع فضایی کانون های شهری در یک چارچوب منظم و هماهنگ بخشی منطقه ای صورت نگرفته، رشد شتابان جمعیت شهرنشین مسائل و مشکلاتی را ایجاد نموده است و با توجه به اینکه الگوی توزیع جمعیت رابطه تنگاتنگی با عملکردهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دارد طبیعی است که بدنبال تمرکز فعالیت ها و سرمایه ها در چند شهر بزرگ، حرکت جمعیت نیز به طرف این نقاط خواهد بود و این مسأله باعث پیدایش خلاء جمعیتی و کارکردی در سطوح میانی و کوچک کانون های شهری خواهد شد و نظام سلسله مراتب کشور را با مشکلاتی روبرو خواهد ساخت. بنابراین به منظور برقراری تعادل و توازن در این الگوی توزیع جمعیت، تاکنون استراتژی های مختلفی به کار گرفته شده که یکی از این سیاست ها، توسعه شهرهای کوچک می باشد.

شهرهای کوچک، شهر میانی، شبکه ی شهری، حوزه ی نفوذ، تعادل ناحیه ای