سیدعلی سیدیان - دکتری معماری، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، ایران
شیما صدف ساز - دانشجوی کارشناسی ارشد موسسه آموزش عالی پردیسان فریدونکنار

هر فضا در هر ظرف مکانی نشان دهنده نوع فعالیتی است که در آن صورت می گیرد و محققان معتقدند که شکل ظرف مکان (خانه) معلولی است از فرهنگ آن خانه. حریم در حقیقت از ابعاد پنهان مسکن است که معماران معاصر برای تأمین خواسته های الهی و معنوی ساکنین محتاج به شناسایی آن می باشند. در حقیقت حریم هاله ای به وجود می آورد و مانع از تجاوز دیگران می شود و این تغییر و تحولات که روز به روز در حال گسترش است و ابعاد حریم را مشکل ساز ساخته است، دلیلی بر بحران هویت مسکن معاصر است که متأسفانه اخیراً گریبان گیر صنعت خانه سازی کشورمان شده است. هرچند امروزه افزوده شدن هویت مدرن امری لاجرم و کاملاً محسوس است و لیکن این مسئله موجب ظهور هویت های چندگانه با میزان تأثیر متفاوت در کشور گردیده است از طرفی مسکن نهادی است که در راستای یک رشته مقاصد پیچیده به وجود آمده و صرفاً یک ساختار نیست. از آنجایی که ساختن یک مسکن پدیده ای فرهنگی است، شکل مسکن و سازمان و نظم فضایی آن، شدیداً متأثر از محیطی فرهنگی است که مسکن به آن تعلق دارد. در این مقاله به بررسی تطبیقی نگرش فرهنگی - اجتماعی خانه های دوره های قاجار، پهلوی و معاصر پرداخته شده است و عوامل مؤثر در این نگرش از قبیل حساسیت فضایی، سازمان فضایی عرصه بندی ها و هویت ... مورد ارزیابی قرار گرفته است و برای درک مفهوم حریم از مدل BDRSاستفاده شده است که حریم فضایی را براساس چهار تعریف مانع، فاصله، مرتبه و حلقه مورد ارزیابی قرار می دهد و چنانچه شناسایی حریم فضایی در قالب مدلی تحلیلی سامان گیرد، زمینه های پیش بینی رفتارهای احتمالی در فضاهای موردنظر مسکن سنتی و تفاوت آن با مسکن معاصر نیز به دست خواهد آمد. روش تحقیق مورد استفاده ترکیبی بود. که شامل مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی بوده است و انتخاب نمونه موردی را خانه های سنتی و معاصر شهر تهران و منطقه جنوب تهران انجام می گیرد.

ابعاد حریم، هویت، مسکن سنتی، مسکن معاصر، بافت سنتی تهران