ستار زند سلیمی - کارشناس ارشد خاکشناسی ، دانشگاه کشاورزی ، دانشگاه بوعلی سینا همدان
علی اکبر محبوبی - دانشیار گروه خاکشناسی ، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه بوعلی سینا همدان
محمدرضا مصدقی - استادیار گروه خاکشناسی ، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه بوعلی سینا همدان
منوچهر رشیدیان - استادیار دانشکده پزشکی ، دانشگاه علوم پزشکی کردستان

کودهای حیوانی منبع باکتری های بیماری زا هستند که می توانند سلامتی انسان را به شدت به خطر اندازند. در این تحقیق از ستونهای دست نخورده خاک ، با بافت لوم رسی شنی و شن لومی ، برای بررسی اثر بافت و ساختمان خاک بر پالایش و انتقال اشریشیاکلی آزاد شده از کود گاوی ، کود مرغی و لجن فاضلاب استفاده شد. ستونهای خاک دست نخورده به ارتفاع 25 سانتی متر و قطر 16 سانتی متر ، با کودهای آلی ذکر شده ، به میزان 10 تن در هکتار (برحسب وزن خشک ) تیمار شد . با ایجاد جریان غیراشباع ماندگار ، اثر تیمارهای خاک و کود بر انتقال باکتری اشریشیاکلی ، با اندازه گیری تغییرات غلظت باکتری در آب ورودی و زهاب خروجی تا چهار برابر حجم آب منفذی (PV) بررسی شد . با وجودی که سطوح جذب خاک لوم رسی شنی زیادتر از خاک شن لومی بود ، ولی میزان باکتری عبور یافته از آن ، بیشتر از خاک شن لومی بود. در مقابل ، خاک شن لوی باکتری بیشتری را پالایش کرد. شدت آلودگی زهاب ستونهای خاک تیمار شده با کود مرغی ، بیشتر از کود گاوی و لجن فالاب بود ؛ ولی در بیشتر موارد ، اختلاف بین تیمار کود گاوی و لجن فاضلاب از نظر شدت آلودگی زهاب ، ناچیز بود. به احتمال زیاد ساختمان ضعیف تر و پیوسته نبودن منافذ خاک شن لومی ، عامل پالایش بیشتر باکتری اشریشیاکلی در ستونهای این خاک بود. در حالی که به نظر می رسد وجود جریان ترجیحی در خاک لوم رسی شنی به علت ساختمان سازی بیشتر و پیوسته بودن منافذ درشت ، عامل پالایش کمتر باکتری اشریشیاکلی در این خاک و حضور زودهنگام (0/1 حجم آب منفذی) آن در زهاب بود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ساختمان خاک و جریانهای ترجیحی (در اثر وجود منافذ درشت ) ، در انتقال باکتری اشریشیاکلی از اهمیت ویژه ای برخوردارند ، به طوری که اهمیت آنها بر فرآیند انتقال باکتری در خاکهای دست نخورده بیشتر از بافت و سطوح جذب می باشد.

ساختمان خاک ، جریان ترجیحی ، باکتری اشریشیاکلی ، کود گاوی ، کود مرغی ، لجن فاضلاب