مصطفی چرم - استادیار ، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه شهید چمران اهواز
محدثه آقایی فروشانی - دانش آموخته دانشکده کشاورزی ، دانشگاه شهید چمران اهواز

یکی از جنبه های مورد مطالعه درباره کودهای آلی نظیر لجن فاضلاب که به اراضی کشاورزی افزوده می شوند ، بررسی مسائل زیست محیطی مرتبط با استفاده از این کودها همانند میزان جذب عناصر سنگین توسط محصولاتی که در خاکهای تیمار شده با این کودها کشت می گردند ، می باشد. هدف از این تحقیق بررسی اثرات لجن فاضلاب بر جذب عناصر پرمصرف (K, P, N) و عناصر کم مصرف (Zn, Fe) و عناصر سنگین سمی (Cd, Pb) و عملکرد کل گیاه جو بود. این مطالعه در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی اهواز با دو سطح لجن 50 و 100 تن در هکتار و تیمار شاهد ( بدون کود ) در چهار تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. آزمایش در طول یک دورهر شد گیاه جو انجام گرفت. نمونه برداری های گیاه در سه زمان علوفه تازه (50 روز پس از کشت ) ، قبل از خوشه رفتن (90 روز پس از کشت ) و موقع برداشت (6 ماه پس از کشت جو ) انجام شد. نمونه برداری های گیاه جهت تعیین غلظت عناصر پر مصرف و عناصر سنگین در بخشهای ساقه ، برگ ، کاه و دانه جو انجام شد . نتایج تجزیه گیاه نشان می دهد لجن فاضلاب باعث افزایش معنی دار نیتروژن ، فسفر ، پتاسیم و کادمیوم در مقایسه با شاهد در بخشهای رویشی گیاه می شود. تجزیه دانه جو هم نشان داد که افزودن لجن 100 تن در هکتار در مقایسه با شاهد افزایش معنی دار داشت. عملکرد دانه جو در دو سطح لجن با شاهد افزایش معنی داری را نشان داد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که لجن فاضلاب غلظت عناصر سنگین را در گیاه افزایش داده و از حد مجاز بیشتر بود ولی در حد سمیت نبوده است. بنابراین برای استفاده از لجن فاضلاب در خاکها با توجه به مقدار افزایش عناصر مذکور به خاک و مقدار جذب شده توسط گیاهان ، لازم است که حد آستانه سمیت برای هر فلز ، بسته به نوع گیاه و نوع خاک و شرایط محیطی مکان کاربرد لجن فاضلاب تعیین گردد و مقادیر کاربرد لجن براساس آن ارزیابی شود. ضمناً به دلیل شوری موجود در لجن فاضلاب کاربرد آن فقط برای کشت های آبی با آب مناسب توصیه می گردد. استفاده از لجن برای پرورش محصولاتی که مستقیماً توسط انسان مصرف نمی شود ، پیشنهاد می گردد.

عناصر پرمصرف ، عناصر سنگین ، عملکرد جو ، لجن فاضلاب