سیداحمد حسینی - کارشناس ارشد مهندسی منابع آب، مدیر سآیت مدیریت پایدار آب، تهران
علی باقری - استادیار گروه مهندسی منابع آب، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

استفاده فزاینده از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی دشت مشهد در نتیجه توسعه کشاورزی و صنایع وابسته در این دشت منجر به تشدید روند نزولی سطح آبخوان آن شده است. در این مقاله با هدف بیان چگونگی عملیاتی کردن ارزیابی یکپارچه منابع آب، ارزیابی سیستم منابع آب دشت مشهد در نتیجه اقدامات و سیاست های اتخاذ شده در فرایند برنامه های توسعه اقتصادی کشور مورد بررسی قرار گرفت. در طی فرایند مدل سازی با رویکرد پویایی سیستم ها، با شناخت از سیستم و استفاده از شاخصهایی که مبتنی بر ایده حلقه های کارایی تحت عناوین تنش منبع، بهره وری اقتصادی منبع و متوسط نیاز آّبی دشت معرفی گردیدند، به تبیین استراتژی های دشت در راستای پایداری منطقه اقدام گردید. در ادامه متناسب با راهبردهای سه گانه (رشد اقتصادی با رویکرد محدودیت منابع آب؛ تخصیص منابع آب با رویکرد ارزش افزوده؛ و تغییر الگوی کشت) بسته های سیاستی تدوین شد و تأثیر آنها بر شاخصهای انتخابی شامل: تراز آبخوان، تنش منبع، بهره وری اقتصادی منبع، کمبود آب، و متوسط نیاز آبی دشت مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل مشاهده شد که تأثیر کاهش یا افزایش همه فاکتورها، برابر با مجموع تأثیر کاهش یا افزایش تک تک آنها بر پایداری منطقه نیست. همچنین تغییر الگوی کشت به کشت پیشنهادی (در این تحقیق کشت گندم با نیاز آبی ٣٠٠٠ مترمکعب در هر هکتار) به عنوان یک سیاست برتر می تواند گامی اثربخش در جهت بهبود وضعیت منابع آب دشت مشهد بردارد.

پویایی سیستم ها، مدل سازی یکپارچه سیستم های منابع آب، دشت مشهد، آبهای زیرزمینی، توسعه پایدار