جمع آوری، حفاظت و بهره برداری پایدار از ذخایر ژنتیکی گیاهی منابع طبیعی

با هدف حفاظت از ذخایر ژنتیکی طبیعی به عنوان یک سرمایه ملی کشور در طی دو برنامه 5 ساله گیاهان مرتعی، دارویی و جنگلی اولویت دار در هر استان مشخص شدند و عملیات صحرایی با زمان بندی عزیمت به مناطق انجام شد. همزمان با جمع آوری بذر، اطلاعاتی شامل نام و کد محل، نام جنس، گونه و خانواده و نقطه جغرافیایی و برخی استفاده های گیاه در فرم هایی ثبت شدند. طبق آخرین آمار تاکنون تعداد 39000 نمونه شامل 17000 نمونه بذر گیاهان دارویی 17500 نمونه بذر گیاهان مرتعی و 2500 نمونه بذر گیاهان جنگلی و 2500 نمونه بذر گیاهان زراعی جمع آوری شدند. ارزیابی های مقدماتی در آزمایشگاه تکنولوژی بذر شامل خالص سازی تعیین درصد جوانه زنی، تعیین وزن هزار دانه، سلامتی بذور و بسته بندی بذر در فویل آلومینیومی دو جداره (ضد رطوبت) بر روی کلیه نمونه های واجد شرایط انجام شد و نمونه ها در دو تکرار در سردخانه های پایه (دمای -18 درجه سانتی گراد) و فعال (دمای +4 سانتیگراد در بانک ژن منابع طبیعی وابسته به موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور حفاظت م یشوند. نمونه های گیاهان مرتعی متعلق به55 خانواده، 205 جنس و 506 گونه و نمونه های گیاهان داروئی شامل 76 خانواده، 339 جنس و 860 گونه می باشند. در بین گیاهان مرتعی خانواده های )پروانه آسا( Papilionaceae و )گندمیان( Gramineae و در بین گیاهان داروئی خانواده های )نعناعیان( Labiatae ، )آفتابگردان(Compositae و )چتریان( Umbelliferae بیش ترین تعداد نمونه بذر داشتند. نتایج ارزیابی های مقدماتی نشان داده است که 81 درصد نمون هها بیش از 50 درصد جوان هزنی داشتند و بقیه آنها کم و بیش دارایخواب بذر )دورمانسی( بودند. اکثر گونه های جم عآوری شده خودرو بوده و بیش از 70 درصد نمونه ها از مناطق کوهستانی با ارتفاع 1500 تا 3000 جمع آوری شدند. که نشاندهنده اهمیت طبقات ارتفاعی مرتفع بعنوان مراکز پراکنش گونه های دارویی و علوفه ای کشور م یباشد. ازنمونه های حفاظت شده تا کنون 9800 نمونه بذر در اختیار متقاضیان دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی قرار گرفته که عمدتا بذرهای گیاهان داروئی بوده اند. متاسفانه علیرغم اهمیت اقتصادی زیاد گیاهان مرتعی و وجود تنوع ژنتیکی قاب ل توج ه برا ی اکثر صفات مهم زراعی بهره برداری کمتری از این ژر مپلاس م با ارزش صورت گرفته است. در این تحقیق محدودیت هاو چالشهای جمع آوری و حفاظت ذخایر توارثی گیاهان مرتعی و داروئی از قبیل کاهش زاد آوری طبیعی گونه های داروئی در اثر بهره برداری بی رویه، تبدیل اراضی منابع طبیعی به دیمزارهای کم بازده، مشکلات برداشت بذر و مشکلات مربوط به احیاء، تکثیر و شناسایی نمونه ها موردبحث و بررسی قرار می گیرد

Keywords:

جمع آوری , حفاظت , ارزیابی بانک ژن , گیاهان دارویی , مرتعی و جنگلی