سیده زهرا حسینیان آهنگری - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه شهرسازی، تهران، ایران
سیداحمد سعیدنیا - استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه شهرسازی، تهران، ایران

تغییر کاربری اراضی، یعنی تغییر در نوع استفاده از زمین، که لزوماً تغییر در سطح زمین نبوده، بلکه شامل تغییر در تراکم و مدیریت زمین نیز می باشد. این تغییرات نتیجه فعل و انفعالات پیچیده عوامل متعددی نظیر سیاست، مدیریت، اقتصاد، فرهنگ، رفتار انسانی و محیط می باشد. در کشور ما نیز یکی از ارکان مدیریت شهری که می تواند کاربری ها را کنترل نماید، کمیسیون ماده 5 است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی و درک اثرات تغییرات کاربری صورت گرفته و شناسایی بیشترین و کمترین میزان تغییرات کاربری صورت گرفته در شهر قائمشهر که اطلاعات آن بر پایه مصوبات کمیسیون ماده پنج است، می باشد. این تحقیق در پی آن است که در وهله اول با مطالعه بررسی مصوبات کمیسیون ماده پنج طی سال های 85-91، میزان تغییرات کاربری های صورت گرفته در شهر در چندین سال اخیر را استخراج و سپس آنها را دسته بندی کند؛ تا از این طریق بیشترین و کمترین میزان تغییرات کاربری ها بر اساس تعداد و م ساحتشان شناسایی و محاسبه شوند. سپس از طریق تحلیل اطلاعات به وسیله نرم افزار arc gis از طریق هم پوشانی لایه های اطلاعاتی و هم چنین نظر خواهی از کارشناسان و مسئولان مربوطه به وسیله پرسش نامه و تحلیل نتایج حاصل از آن به وسیله نرم افزار spss، اثرات تغییرات کاربری های صورت گرفته را ارزیابی نماید. بدین ترتیب مهمترین اثر تغییرات کاربری صورت گرفته در شهر قائمشهر، از بین رفتن فضای سبز و باز در سطح شهر و افزایش تراکم و کاهش سرانه خدمات رفاه عمومی می باشد. معضلات زیست محیطی و ایجاد بی نظمی در شهر نیز از جمله اثرات محیطی تغییر کاربری می باشند. اثرات اقتصادی نیز شامل افزایش بورس بازی و قیمت زمین و همچنین جذب ارزش افزوده ناشی از تغییر کاربری می شوند. لازم به ذکر است که گسترش ساخت و ساز در شهر از جمله اثرات مثبت تغییر کاربری اراضی محسوب می شود. در نهایت می توان راهبردهایی مانند ایجاد درآمد پایدار برای دستگاه ها مخصوصاً شهرداری ها و افزایش مشارکت پذیری در تهیه طرح ها و مدیریت شهری را ارائه داد.

تغییر کاربری اراضی، اثرات تغییر کاربری، مصوبات کمیسیون ماده 5، قائمشهر