حمیده ولی الهی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بم
حمزه دهقانی - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بم

دیرزمانی از روند تغییرات شتابان و حجیم شهرنشینی در کشور و به تبع آن تغییر سازمان فضایی خانه های معاصر جهت پاسخگویی و هماهنگی با این تغییرات نمی گذرد. تغییراتی که باعث دگرگونی الگوهای فضایی و به دنبال آن تغییر نقش زیرفضاهایی شد که قرن ها پاسخگوی نیازهای فرهنگی اجتماعی اقوام ایرانی بودند. در این میان حیاط یکی از جندین نمونه ای بود که دستخوش تحول یا به تعبیری نابودی گردید. حیاط که در خانه های تاریخی لازمه زندگی بود و همچون اتاقی بدون سقف مامن ساکنان خانه بود و امکان ارتباط آزاد با طبیعت را میسر می ساخت و به تعبیری مظهری بود از صورت مرکز گرایی عالم باطن به کلی از سازمان فضایی خانه حذف گردید و آنجه باقی ماند فضای بازی بود در حد فاصل معبر عبوری و ساختمان که بیشتر جنبه عبوری داشت. مقاله حاضر در پی ارزشهای از یاد رفته در ساخت سکونت معاصر با بهره گیری از روش تاریخی و توصیفی به بررسی نقش حیاط در سازماندهی خانه ها و به بازشناسی نقش حیاط در سازمان فضایی این خانه ها برای رسیدن به توسعه پایدار اقدام نموده است که در دو قلمر زندگی و قلمرو معنی مورد کنکاش قرار می دهد تا از این طریق نقش کارکردی و ساختاری حیاط نسبت به کل خانه کنش متقابل ساکنین با حیاط در چارجوب شیوه ی زندگی و رابطه متقابل آن با سازمان فضایی تفسیر ساکنان از طبیعت و اقلیم و رابطه آن با با زندگی و پایداری بررسی گردد. این مقاله فتح بابی است برای بازشناسی این موضوع که حیاط در خانه ایرانی چه نقشی داشته و چه نقشی می تواند داشته باشد.

خانه، حیاط، توسعه پایدار