آمنه جوری - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری

با بررسی سابقه شهرهای اسلامی، شهرهای واقع در قلمرو اسلامی بویژه شهرهای دارای خاستگاه و بنیان اسلامی همچون مشهد مقدس، می توان به اهمیت عناصر اسلامی مانند مسجد، منازل مسکونی با خصصویات اسلامی (مانند محرمیت، آزادی، عدم اشرافیت و ...) آرامگاه های مذهبی، مدارس مذهبی و ... در انسجام و پایداری شهر پی برد. پایداری که به مرور زمان بر شدت آن افزوده گشته و سبب فراهم آوردن محیطی امن، استوار و رافع نیازهای انسانی- اسلامی بوده است و اما این تعادل با ورود خصوصیات فرهنگی و عناصر کالبدی غربی از بین رفته و متعاقب این نوگرایی معاصر، ناپایداریهای اجتماعی- کالبدی پدیدار گردیده اند. ناپایداری که از آن به اسم پیشرفت و تجدد نام برده و خرسند از اینهمه تحول و تکامل روز به روز بر دامنه تقلیدمان افزوده و عناصر اسلامی شهرمان را در اطرات یا در ویترین موزه هایمان جای می دهیم. این مقاله با بررسی عناصر یک شهر اسلامی و کارکردهای آنها، به بررسی عناصر اسلامی شهر مشهد و یادگارهای این شهر مقدس در زمان حال پرداخته و در نهایت تأثیات نوگرایی غربی را در شهر سازی مشهد یادآوری می نماید.

شهر اسلامی، پایداری، نوگرایی، شهرسازی معاصر