آیت اله نجفی یان - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه,
عزت اله فرشاد فر - دانشیار عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام
جعفر احمدی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
محمدمهدی پورسیاه بیدی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام

در این تحقیق خصوصیات کمی ١٦ ژنوتیپ گندم نان ، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در شرایط تنش خشکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. ٢٠ صفت مورفولوژیکی و زراعی از جمله روز تا خوشه دهی ، دوره پرشدن دانه ، تعداد سنبله در بوته ، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، تعداد دانه سنبله، وزن دانه تک بوته، شاخص برداشت و مورداندازه گیری قرارگرفتند . تجزیه واریانس داده ها برای تمام صفات انجام گرفت. نتایج نشان داد که اختلاف بین ژنوتیپ های مورد مطا لعه برای تمام صفات مورد بررسی معنی دار بودند . تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد ، صفات وزن سنبله تک بوته ، شاخص عملکرد سنبله و تعداد دانه در سنبله ٩٨ درصد تغییرات کل مربوط به عملکرد دانه را توجیه می کنند. نتایج حاصل از تجزیه مولفه های اصلی حاکی از نقش مؤثر ٦ مؤلفه اول در توجیه 89/4 درصد از تنوع کل داده ها بود . مؤلفه اول و دوم به ترتیب مولفه های اجزا عملکرد و عملکرد نامگذاری شدند . براساس این دومؤلفه (مؤلفه اول ومؤلفه دوم ) نمودار بای پلات ترسیم گردید که نشان داد اجزا عملکرد بخصوص وزن سنبله های تک بوته و شاخص بر داشت رابطه مثبت با عملکرد و صفات فنولو ژیک بخصوص روز تا خوشه دهی رابطه معکوس و منفی با عملکرد دارند . ناحیه سمت چپ بالا (مقدار پایین مؤلفه اول و مقدار بالای مؤلفه دوم ) از بای پلات ناحیه مطلوب شناسایی شد و در این ناحیه ژنوتیپ (Ww33G/Vee s //…. . //Avd) واقع شد. این ژنوتیپ در مسیر زوایای خطوط عملکرد و اجزای عملکرد و در ناحیه خلاف جهت صفت روز تا خوشه دهی قرارگرفت . نتایج همبستگی بین صفات مختلف با عملکرد دانه رابطه مثبت صفت وزن سنبله های تک بوته ورابطه منفی صفت روز تا خوشه دهی را نشان داد . تجزیه کلاستر ژنوتیپ ها را در ٩ کلاس گروه بندی کرد . کلاستر ٧ با دربرداشتن تنها ژنوتیپ (Ww33G/Vee s //…. . //Avd) بالاترین میانگین اجزا عملکرد و عملکرد و پایین ترین میانگین روز تا خوشه دهی را در بین ٧ کلاستر دارا بود.

گندم، تنش خشکی، رگرسیون، بای پلات، کلاستر