ارزیابی شاخص های کمی مقاومت به خشکی در ژنوتیپ های آفتابگردان (.Helianthus annuus L.)

یکی از راههای افزایش تولید محصولات زراعی اصلاح ژنتیکی گیاهان در جهت مقاومت به خشکی است . بر این اساس بایستی ژنوتیپ هایی که دارای مقاومت به خشکی و پتانسیل عملکرد بالایی نیز هستند، شناسایی و گزینش شوند . به منظور ارزیابی و غربال کردن شاخص های کمی مقاومت به خشکی در تعدادی از ژنوتیپ ها ی آفتابگردان، دو آزمایش جداگانه بصورت آبیاری مطلوب و محدود در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ٣ تکرار در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان خوی در سال زراعی ١٣٨٣ پیاده گردید . در این آزمایش ١٢ ژنوتیپ آفتابگردان روغنی شامل ٢ رقم آزادگرده افشان ر کورد و آرماویرسکی، ٤ رقم تجاری هایسان ٣٣ ، یوروفلور ، آلستار، آذرگل و ٦ هیبرید جدید تری وی کراس تولید شده در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خوی R95* F1/19 ،R95* F1/9 ،R43* F1/21 و R95*F1/23 و R256* F1/6 و R256* F1/14 جهت ارزیابی انتخاب شدند. با اندازه گیری عمل کرد روغن ژنوتیپ ها در آزمایش های دوگانه ، شاخص های کمی مقاومت به خشکی میانگین بهره وری (MP) ، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HAR)، نسبت افت عملکرد (Yr)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل (TOL)، تعیین گردیدند . با محاسبه ضریب همبستگی ساده پیرسون (r) بین شاخص های فوق و میانگین عمل کرد روغن در دو آزمایش، تنها شاخص های GMP ،HAR ،MP و STI معنی دار شدند . بر اساس نمودار سه بعدی هر یک از این شاخص ها با میانگین عمل کرد روغن در آزمایش های آبیاری مطلوب و محدود ، هیبرید تجاری هایسان ٣٣ در منطقه چهار (دارای بیشترین عمل کرد روغن در هر دو مزرعه )، و هیبرید تری وی کراس R95* F1/23 در منطقه سه (دارای عملکرد روغن بیشتر در مزرعه تحت تنش و عملکرد روغن کمتر در مزرعه آبیاری مطلوب) قرار گرفتند . نتایج حاصل از این آزمایش نشان می دهد که کمترین میزان افت عملکرد روغن در هیبرید تری وی کراس R95*F1/23 می تواند حاکی از وجود ژن های مقاومت به خشکی در این هیبرید جدید باشد. بنابراین می توان از آن در برنامه های به نژادی جهت انتقال ژن های مقاومت به خش کی به هیبریدهای پرمحصول آفتابگرداناستفاده کرد.

Keywords:

آفتابگردان , شاخص کمی مقاومت به خشکی , عملکرد روغن , هیبرید