سکینه شفاالدین - بخش تحقیقات ژنتیک وذخایر توارثی، مرکز تحقیقات خراسان
جهان بین فتحی - بخش تحقیقات ژنتیک وذخایر توارثی مرکز تحقیقات مرکزی
اسداله فتحی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

جو شاید قدیمی ترین گیاه زراعی است که اهلی شده است . این گیاه یکی از سازگارترین غلات است . با این همه مانند سایر غلات نسبت به شر ایط محیطی نامساعد و اکنش منفی نشان می دهد . جو از لحاظ مقاومت به سرما نسبت به گندم در ردیف پائی ن تر قرار دارد و در ١٦ درجه زیر صفر تقریبًا تمام بوت ه های جو از بین می رود. به منظور ارزیابی و اکنش به سرما ، تعداد ٦٠٠ نمونه از کلکسیون جو بومی بانک ژن گیاهی ملی ایران (در طی یک سال در دو ایستگاه ار اک و جلگه رخآزمایش شد . مواد آزمایشی در خطوطی به طول دو متر و فاصله ٦٠ سانتی متر بطور یک در میان و به ازای هر ٢٥ نمونه دو شاهد محلی در یک آزمایش ساده مشاهده ای بدون تکرار و در بلوک های ٥٠ تائی کشت و مورد ارزیابی قرار گرفت . خصوصیت واکنش به سرما به روش امتیازبندی ١ (بسیار متحمل ) تا ٩ (حساس ) بر اساس دستورالعمل مؤسسه بین المللی ذخائر توارثی گیاهی تعیین شد . تعدادی صفاتزراعی از جمله زمان ٥٠ % گلدهی، طول بوته و سنبله، عملکرد دانه و وزن هزاردانه نیز اندازه گیری شد . نتایج نشان داد که کلکسیون جو بومی از لحاظ واکنش به سرما دارای تنوع ژنتیکی است. دامنه تغییرات واکنش به سرما در هر دو ایستگاه از ١ الی ٩ متغیر بود . نمونه هائی که دارای مبدأ مناطق سردسیر بودند تحمل خوبی نسبت به سرما نشان دادند . تحمل به سرما با صفات زراعی متعددی مانند درصد جوانه زنی ، عملکرد دانه ، وزن هزاردانه و طول بوته همبستگی منفی و معنی دار نشان داد. بر اساس آزمون من ویتنی دو منطقه از نظر میزان سرما با هم تفاوت معنی دار داشته و این تفاوت در سطح احتمال ١% معنی دار شد.

جو بومی ایران, ارزیابی تحمل به سرما