رضا محمدی - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، سرارود، کرمانشاه
رضا حق پرست - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، سرارود، کرمانشاه
مصطفی آقایی - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، سرارود، کرمانشاه

در این تحقیق ١٤ ژنوتیپ پیشرفته گندم دوروم در دو شرایط دیم و کم آبیاری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و بر اساس مهم ترین صفات فیزیولو ژیک و شاخص های تحمل خشکی در سال زراعی 83-1382 در مزرعه تحقیقاتی معاونت مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفت. ژنوتیپ ها بر اساس صفا ت فیزیولو ژیک محتوای آب نسبی برگ ، میزان آب نسبی از دست رفته ، کلروفیل فلورسنس ، کلروفیل a، کلروفیل b، میزان پرولین، درصد خسارت غشاء سلولی و همچنین شاخص تحمل خشکیو شاخص انتخاب چندگانه مورد ارزیابی قرار گرفتند . نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ های مورد بررسی از لحاظ صفات مطالعه شده وجود دارد . بیشترین محتوای آب نسبی برگ مربوط به ژنوتیپ شماره ١ و کمترین آن مربوط به ژنوتیپ شماره ٨ بود . ژنوتیپ شماره ١ علاوه بر اینکه از محتوای آب نسبی برگ بالایی برخوردار بود از میزان آب نسبی از دست رفته کمتری نیز برخورد ار بود . ژنوتیپ های شماره 1، 3، 5 و 6 علاوه بر اینکه از بالاترین شاخص تحمل خشکی (STI) برخوردار بودند ، میزان عمل کرد دانه بالاتری نیز نسبت به سایر ژنوتیپ ها در هر دو شرایط دیم و آبیاری محدود داشتند. ژنوتیپ های شماره 1، 3، 5، 6 ، 7 و 8 از میزان خسارت غشاء سلولی کمتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها برخوردار بودند. میزان کلروفیل های a و b برای ژنوتیپ ها ی شماره 1، 3، 4، 8، 12 و 13 نسبت به سایر ژنوتیپ ها بیشتر بود و همین ژنوتیپ ها نیز از میزان آب نسبی از دست رفته کمتری برخوردار بودند . بر اساس شاخص انتخاب چندگانه (MSI) ژنوتیپ های شماره 1، 3، 6، 8 و 12 انتخاب شدند . نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون نشان داد که سه صفت روز تا گلدهی ، محتوای آب نسبی برگ و میزان آب نسبی از دست رفته در تعیین معادله تحمل خشکی بیشترین نقش را دارند . نتایج حاصل از بای پلات بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی نشان د اد که ژنوتیپ ها ی شماره 1، 3، 4، 6، 11 و 13 از پتانسیل بهتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها برای تحمل خشکی بر اساس دو مولفه اول و دوم برخوردار می باشند. نتایج حاصل از تجزیه کلاستر و تجزیه تابع تشخیص سه ژنوتیپ شماره 1، 3 و 6 را در یک گروه از بقیه ژنوتیپ ها بر اساس شاخص های STI و MSI جدا نمود. بنابراین بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعه صفات فیزیولو ژیک و شاخص های مطالعه شده می توان ژنوتیپ های شماره 1، 3 و 6 که از پتانسیل بهتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها برخوردار می باشند را به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی پیشنهاد نمود.

گندم دوروم ، صفات فیزیولو ژیک، شاخص تحمل خشکی، شاخص انتخاب چندگانه، بای پلات