شاهپور ابراهیم نژاد - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
محمد مقدم - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
حمداله کاظمی - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
غلامعباس کیانوش - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

به منظور پی بردن به ساختار ژنتیکی و تعیین تر کیب پذیری مقاومت به بیماری فوزاریومی سنبله, ١٠ رقم گندم بهاره وارداتی و 45 نتاج F2 حاصل از تلاقی دی آلل یک طرفه که دارای تنوع قابل ملاحظه ای از نظر حساسیت و مقاومت بوده اند در قا لب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات زراعی قراخیل مازندران در سال زراعی 82-81 مورد مطالعه قرار گرفتند . در این پژوهش سطوح آلودگی نسبت به بیماری فوزاریوم را بر اساس معیارهایی مانند شدت بیماری در بافت سنبله (Disease index) و درصد وقوع بیماری (Disease incidence) با استفاده از روش تغییر یافته ژاپنی (Modified Japanse Scale) و نیز تعدادی صفات مورفولو ژیک از جمله متغیرهای طول سنبله ، تعداد سنبلچه ، تعداد پنجه ، ارتفاع بوته و تراکم سنبله در هر بوته برای تعیین همبستگی با بیماری فوزاریوم اقدام شد. نتایج تجزیه واریانس مقدماتی نشان داد که اختلاف معنی داری بین والدین, هیبریدها و کل ژنوتیپ ها وجود داشته و بدین ترتیب امکان مطالعه صفات مزبور به روش دی آلل میسر گردید . نتایج تجزیه واریانس بر اساس روش ІІ مدل І گریفینگ برای صفات شدت بیماری در بافت سنبله و درصد وقوع بیماری نشان داد که بین ژنوتیپ ها در سطح احتمال ١% اختلاف معنی دار وجود دارد . میانگین مربعات تر کیب پذیری عمومی و خصوصی برای صفات فوق معنی دار شد . نسبت MSgca/MSsca نیز برای صفات شدت بیماری در بافت سنبله و درصد وقوع بیماری در سطح احتمال ١% معنی دار و ن شان می دهد درکنترل این صفات ژن های با اثر افزایشی بر ژن های با اثر غیر افزایشی برتری دارند بنابراین استفاده از روش های اصلاحی مبتنی بر گزینش برای ایجاد مقاومت به بیماری فوزاریوم سنبله از کارایی لازم برخوردار خواهد بود . وراثت پذیری عمومی و خصوصی برای صفت شدت بیماری در بافت سنبله به ترتیب برابر ٨٥ % و ٦٠ % و برای درصد وقوع بیماری ٨٣ % و ٦٥ % بدست آمد.

ژن, فوزاریم سنبله, دی آلل