عزت اله اسفندیاری - استادیار گروه زراعت واصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه
سلطانعلی محبوب - استاد گروه بیوشیمی و تغذیه دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز و موسسه آموزش عالی ربع رشیدیتبریز
فریبرز شکاری - استادیار گروه زراعت واصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه

تنش های محیطی از عوامل اصلی کاهش دهنده رشد و نمو و عملکرد گیاهان زراعی به شمار آمده و همواره امنیت غذایی انسا ن ها را تهدید می کنند. تنش های محیطی با افزایش تولید انواع اکسیژن فعال به بیومولکو ل ها ی حیاتی پروتئین ها و برخی نقاط کل یدی آسیب وارد کرده و در نهایت متابولیسم سلول را مختل ،DNA ، سلول نظیر لیپیدها می نمایند. اما سلو ل های گیاهی جهت کاهش اثرات منفی تن ش های محیطی و انواع اکسیژن فعال تولید شده در سلول از مکانیس م های ویژ ه ای نظیر چرخه اسکوربات -گلوتاتیون، چرخه مهلر ، چرخه گزانتوفیل ، آلترناتیو اکسیداز ، تنفس نوری ، پراکسی ردوکسین و برخی مکانیس م های دیگر برخوردارند که سلول را قادر می سازد تا از تولید عوامل زیان آور پیشگیری کرده و یا آنها را جمع آوری نماید . در واقع سلول سعی دارد تا با استفاده از این مکانیسم های دفاعی پتانسیل ردوکس سلول را در حد بالا حفظ کرده و بدین ترتیب سلول در شرایط مطلوبتری بهسر برد . با اندازه گیری فعالیت آنزی م های آنتی اکسیدان نظیر سوپراکسید دیسموتاز ، کاتالاز ، گلوتاتیون ردوکتاز ، اسکوربات پراکسیداز ، پراکسیدازها و نیز میزان آنتی اکسیدا ن های سلول مانند نسبت احیا به اکسید آنها ، می توان پاسخ گیا هان به تن ش های محیطی را ارزیابی نمود . این پارامترها می تواند به تشخیص درست نقاط ضعف و قوت گیاهان در شرایط تنش و گزینش درست آنها برای استفاده در برنام ههای اصلاحی کمک نماید.

انواع اکسیژن فعال، مکانیسم های محافظتی گیاه و تنش های محیطی