محمد کافی - استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

دراکثر مناطق ایران با توجه به غالبیت کشاورزی فاریاب ، منابع آب و خاک مستعد شورشدن هستند . تخمین زده شده که در مناطق شور ایران، میانگین کاهش عملکرد بر اثر شوری ممکن است به بیشتر از 50 درصد برسد . پتانسیل آبی موجود کشور بیانگر محدودیت شدید منابع آبی با کیفیت است و از طرف دیگر افزایش تولید نیز عمدتا در گرو توسعه اراضی فاریاب می باشد، لذا بایستی آب با کیفیت پایین را به عنوان یک منبع آب آبیاری محسوب و در برنام ه های توسعه اراضی فاریاب با اعمال روش ها ی مدیریتی صحیح جهت تداوم پایداری کشاورزی و نیل به عملکرد معقول گنجاند . در بین منابع عمده مناطق بیابانی ، آب شور کمتر از همه مورد استفاده واقع شده است ، عمدتا به این دلیل که شوری چنین آبی برای تولید گیاه بسیار بالا در نظر گرفته شده است . در حالی که مطالعات جدید نشان داده اند که آب زیرزمینی بسیار شور برای آبیاری گیاهان زراعی معمول را می توان برای کاشت گیاهان متحمل به شوری به کار برد . کشاورزی شور زیست عبارت از بهره برداری از منابع آب و خاک شور برای تولید محصولات زراعی و باغی اعم ا ز هالوفیت و غی رهالوفیت است. با توجه به دسترسی به آب شور و گیاهان شور زیست فراوان در مناطق ساحلی و نواحی مرکزی ایران ، کشاورزی شور یک ضرورت اجتناب ناپذیر، بویژه در نواحی خشک و نیمه خشک به شمار می آید که اخیر ا در سطح جهانی نیز مورد علاقه زیادی قرار گرفته است . کشاورزان ایرانی ، با تکیه بر تجربه چندین هزار ساله خود رو شهای بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک شور را فرا گرفته اند . بعضی از این تکنی ک ها پس از گذشت هزاران سال روز به روز بیشتر مورد تایید علمی قرار می گ یرند. مهمترین روش های مدیریت کشاورزی شور زیست به کار گرفته شده توسط کشاورزان ایرانی روش های آبیاری ، انتقال آب شیرین به مناطق شور ، آیش گذاری ، اضافه نمودن ماسه و کود دامی و انتخاب گیاهان مقاوم به شوری بوده است . مزیت های فراوانی در کشور ما ، مانند نیروی انسانی جوان و متخصص ، فراهمی امکانات زیربنایی نظیر مراکز و موسسات تحقیقاتی و دانشگا ه ها و دانش بومی برای مطالعه و به کارگیری فناوری های کشاورزی شور زیست وجود دارد . در کنار این فرص ت ها، چالش هایی مانند عدم توجه و باور لازم به توانمندی کشاورزی شور زیست ، فقدان برنامه جامع تحقیقات شوری کشور و عدم فعالی تهای هماهنگ و تیمی نیز وجود دارند . مهمترین رهیافت های موفقیت در بهره برداری از منابع آب و خاک شور و منابع گیاهان شور زیست، تمرکز بر استفاده از فرص تهای موجود و مقابله با چال شهای فرا روی تحقیقات شوری کشور است.

هالوفیت ها، شوری، دانش بومی و کشاورزی شورزیست