استفاده از روش های مبتنی بر تجزیه واریانس در مطالعه پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های جو در اقلیم سرد ایران

به منظور شناسایی ژنوتیپ های با عملکرد بالا و در عین حال پایدار و سازگار به مناطق سرد کشور، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و با استفاده از 20 رقم و لاین پیشرفته مناطق سرد در نه ایستگاه تحقیقاتی مناطق مذکور و در طی سالهای زراعی 82-81 و 83-82 انجام شد و عملکرد دانه و سایر صفات مرتبط ثبت شد. نتیجه تجزیه واریانس مرکب در شرایط ثابت بودن ژنوتیپ و تصادفی بودن سال و مکان حاکی از معنی داری اثر متقابل مکان × سال، ژنوتیپ × سال و ژ نوتیپ × سال × مکان بود . مقایسه میانگین ژنوتیپ ها و مکان ها با استفاده از آزمون دانکن چند دامنه ای برای شرایط ثابت انجام شد که ژنوتیپ 13 و مکان تبریز واجد حداکثر عملکرد دانه بودند . جهت تفسیر مفیدتر این اثر متقابل، از روش های مختلف تجزیه پایداری مبتنی بر تجز یه واریانس استفاده شد . بر اساس آماره واریانس محیطی رومر، ژنوتیپ های 6 و 20 به عنوان ژنوتیپ های با عملکرد بالا و با پایداری بالا و بر اساس دیگر آماره نوع I، یا ضریب تغییرات محیطی فرانسیس کاننبرگ ژنوتیپ 13 واجد این شرایط معرفی شد . نتایج مطالعه پایداری بر اساس آماره های نوع II، شامل اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، واریانس پلستد و پترسون و واریانس پلستد، به نتایج کاملا مشابهی منجر شد که بر اساس آن ژنوتیپ 13 به عنوان ژنوتیپ مطلوب معرفی شد. جهت تفکیک اثر متقابل به دو نوع تغییر در رتبه و تغییر در مقدار، از روش مور استفاده شد که بر اساس آن 90/15% مجموع مربعات اثر متقابل ناشی از تغییر رتبه ژنوتیپ ها بود که حاکی از پیچیدگی زیاد این اثر بود . در عین حال بر اساس مجموع مربعات همبستگی ناقص و مجموع مربعات نامتجانسی واریانس، ژنوتیپ 13 به عنوان ژنوتیپ برتر معرفی شد . جهت تأکید برجزء غیر قابل پیش بینی اثر متقابل ژنوتیپ × سال، واریانس درون مکانی لین و بینز و ضریب تغییرات آن به عنوان آماره های نوع IV ، محاسبه شدند که به ترتیب ژنوتیپ های 6 و 20 و ژنوتیپ 13 به عنوان ژنوتیپ های برتر معرفی شدند . بنابراین بر اساس جمع بندی نتایج روش های مختلف ژنوتیپ 13 با دارا بودن حداکثر میانگین عملکرد دانه، در غالب روش ها جزء ژنوتیپ های پایدار قرار گرفت و به عنوان ژنوتیپ برتر و مطلوب نواحی سرد کشور شناخته شد.

Keywords:

جو , اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و تجزیه پایداری عملکرد