مریم گل آبادی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان)
احمد ارزانی - دانشگاه صنعتی اصفهان
سید علی محمد میرمحمدی میبدی - دانشگاه صنعتی اصفهان

هدف از این مطالعه بررسی و تشریح روابط اجزای عملکرد دانه با عملکرد در شرایط محیطی واجد تنش و بدون تنش رطوبتی و شناسایی موثرترین اجزای عملکرد و مراحل تکوین اجزای عملکرد دانه در ایجاد اثر متقابل با محیط بود. محاسبه ضرایب همبستگی های فنوتیپی و ژنوتیپی صفات با استفاده از مواد ژنتیکی نسل های F3 و F4 حاصل از تلاقی ژنوتیپ های Oste-Gata به عنوان والد متحمل و Massara-1 به عنوان والد حساس به تنش خشکی و در دو سال زراعی نشان داد که صفت عملکرد دانه با هر سه جزء عملکرد دانه شامل وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در متر مربع در هر دو شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی همبستگی مثبت و معن ی داری داشت . نتایج تجزیه مسیر به منظور تعیین سهم اجزای عملکرد دانه نشان داد که در شرایط تنش رطوبتی وزن دانه و در شرایط بدون تنش رطوبتی تعداد سنبله در متر مربع بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه در هر دو نسل داشتند. بررسی اجزای ژنوتیپی آثار متقابل ژنوتیپ و محیط مشخص ساخت که در شرایط تنش رطوبتی وزن دانه بیشترین نقش را در بیان اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و در طی مرحله تکوینی خود (مرحله پرشدن دانه) داشت. این وضعیت در شرایط بدون تنش برای تعداد سنبله در متر مربع صادق بود. تجزیه اجزا محیطی آثار متقابل ژنوتیپ و محیط نشان داد که برای هر دو شرایط محیطی و هر دو نسل مورد ارزیابی ، بالاترین حساسیت محیطی در مرحله پرشدن دانه مشاهده گردید . تفاوت زیاد موجود بین مراحل ابتدایی و انتهایی رشد هم به علت حساسیت محیطی بالای گندم در مراحل پرشدن دانه و تلقیح گل و هم به دلیل وقوع تنش خشکی در مرحله زایشی بود . بنابراین روند تغییرات عملکرد دانه در شرایط محیطی تنش رطوبتی تحت تاثیر وزن دانه قرار داشته و مرحله تکوین این جزء بیشترین اثر متقابل را با محیط نشان داد.

گندم دوروم، تجزیه مسیر، تنش رطوبتی و عملکرد دانه