عادل جهانگیری - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کرمانشاه
مصطفی آقایی - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کرمانشاه
رضا حق پرست - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کرمانشاه
رحمان رجبی - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کرمانشاه

به منظور ارزیابی و گزینش ژنوتیپ های متحمل به خشکی نخود، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی موسسه کشاورزی دیم سرارود انجا م شد . 17 ژنوتیپ نخود در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در شرایط واجد تنش (دیم) و بدون تنش (آبی) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین شرایط واجد (تنش و بدون تنش ) از نظر کلیه صفات اندازه گیری شده تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد و جود داشت . همچنین بین ژنوتیپ ها از نظر تمامی صفات انداز ه گیری شده در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری مشاهده شد . نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها نشان داد که آبیاری باعث کاهش تعداد روز تا جوانه زنی، تعداد روز تا شروع گلدهی و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی گرد ید. در حالی که صفات تعداد روز تا 100 درصد گلدهی، شروع غلاف دهی ، 50 درصد غلاف دهی و 100 درصد غلاف دهی تحت شرایط آبیاری افزایش یافت. همچنین آبیاری باعث گردید که دوره گلدهی و غلاف دهی طولانی تر شود و رسیدگی فیزیولوژیک نیز دیرتر حادث گردد. با انجام آبیاری پوشش سبز کرت های آزمایش افزایش یافت و ارتفاع گیاه نیز در شرایط بدون تنش بیشتر شد. مقایسه میانگین ارقام در شرایط واجد تنش (دیم) نشان داد که از نظر عملکرد دانه در شرایط دیم ژنوتیپ شماره 3 و7 به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد را به خود اختصاص داد ند. از نظر تعداد روز تا جوانه زنی، لاین های شماره 12 و 8 به ترتیب دارای کمترین و بیشترین مقدار بودند . به این معنا که لاین شماره 12 سریعتر و لاین شماره 8 دیرتر از بقیه لاین ها جوانه زدند. تعداد روز تا شروع گلدهی و 50 درصد گلدهی به ترتیب در لاین های شماره 12 و 8 کمترین و بیش ترین بود . از نظر تعداد روز تا مرحله 100 در صد گلدهی لاین های شماره 1، 3، 4، 5، و 12 زودتر از همه و لاین شماره 11 دیرتر از بقیه به این مرحله رسیدند . بررسی همبستگی صفات در شرایط دیم مشخص نمود که وزن صد دانه با تعداد غلاف در بوته دارای همبستگی منفی م یباشد.

نخود، تنش خشکی و عملکرد دانه