بهروز بهرام نژاد قوجه بیگلو - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زراعت
احمد توبه - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زراعت
حسین مصطفایی - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی محقق و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مغان (اردبیل)

این آزمایش در شرایط مزرعه دیم با طرح فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل، فاکتور اول شامل 5 رقم مختلف عدس و فاکتور دوم شامل دو سطح یکی تلقیح و دیگری بدون تلقیح (شاهد) اجرا گردید. نتایج نشان دادند که اثر تلقیح بر وزن خشک دانه، تعداد نیام ، تعداد بذر و تعداد بذر تک قلو در بوته در سطح احتمال 1% و تعداد بذر دوقلو در بوته، تع داد کل غلاف در بوته در سطح احتمال 5% معنی دار بوده است . که این نتایج حاکی از تأثیر مثبت تلقیح بر عملکرد و خصوصیات زراعی ذکر شده در شرایط دیم می باشد. که تلقیح باعث افزایش وزن دانه، غلاف های دانه دار یک قلو ، تعداد بذر ، تعداد کل غلاف در بوته شده است . در مقا یسه میانگین اثرات ساده رقم تعداد غلاف های پوک در بوته ، تعداد بذر دوقلو در تیمار تلقیح شده کاهش معنی داری نشان داده است . در جدول مقایسه میانگین ها وزن خشک دانه بیشترین مقدار خود را در رقم توده بو می به میزان 106/04 گرم در مترمربع نشان داد که ممکن است ناشی از سازگاری بیشتر و عکس العمل مثبت رقم توده بومی به تلقیح باکتری ریزوبیومی در شرایط اقلیمی منطقه باشد . همچنین بیشترین تعداد بذر دوقلو در بوته به میزان 8/25 عدد در رقم 1237 مشاهده گردید. که بیشترین تعداد غلافهای پوک را نیز تولید کرد. رقم 1324 با کمترین عملکرد د انه نسبت به بقیه رقمها ، بیشترین تعداد نیام دانه دار ، تعداد بذر، تعداد کل غلاف و تعداد غلاف های پوک در بوته راتولید نمود که پایین بودن عملکرد دانه می تواند به ریزی دانه ها یا کاهش وزن هزاردانه مربوط باشد . کمترین تعداد غلاف های پوک در بوته در رقم توده بومی با مقدار 1/17 برآورد شده است. در مقایسه میانگین اثرات متقابل نیز صفت وزن خشک دانه در توده بومی با بیشترین میزان در تیمار تلقیح شده به مقدار 126/06 گرم در مترمربع نشان داده است . این نتایج بیانگر آن است که رقم توده بو می به دلیل سازگاری بهتر با شرایط آب و هو ایی منطقه دارای بیشترین عملکرد 1261kg/ha دانه با تلقیح بذر به وسیله باکتری ریزوبیومی بوده است. رقم پرمحصول توده بومی در اثر تلقیح با باکتری ریزوبیومی حدود 46/5% افزایش عملکرد دانه نسبت به شاهد ، خود را نشان داد . عملکرد دانه در رقم توده بو می در اثر تلقیح با اختلاف معنی دار بطور قابل توجهی افزایش نشان داد . تأثیر تلقیح با اختلاف خیلی معنی دار در سطح احتمال 1% روی عملکرد دانه توده بومی مشاهده گردید.

باکتری ریزوبیوم، عملکرد، عدس و شرایط دیم