علی سجادی - عضو هیئت علمی پژوهشگاهی میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری

از ویژگی های هنر معماری اسلامی آن است که روح اسلام و مفاهیم عالیه اسلامی در همه مظاهر آن نفوذ کرده وتعمیم یافته است. لازمه شناخت هنر و معماری اسلامی شناخت اسلام است. و بر اساس آن شناخت است که می توانتأثیر آن را بر هنر و صنایع و معماری استنباط نمود. این امر با توجه به پیچیدگی مباحث آن، نیازمند کشف رموز و یافتنشهود توسط هنرشناسان و محققین اهل فن است. به واسطه اینکه هنر مجسمه سازی و شمایل نگاری که در ادیانپیشین مرسوم بوده و در دوران جاهلیت پیش از اسلام در خدمت بت تراشی و بت پرستی قرار داشته است، نه تنها تحریمشده در دین اسلام بلکه حکم به بت شکنی و به نوعی شمایل شکنی شده است. و به همین خاطر است که می بینیم هنراسلامی راه نویی را در پیش می گیرد. و در حقیقت دین باوری و ایمان و التزام هنرمند مسلمان که بر همه جنبه هایزندگی او سیطره داشته و مبانی اصلی فکر او را تشکیل داده است. او را به سمت و سویی فراتر از طبیعت گرایی و ظواهرامر سوق داده و به همین خاطر است که می بینیم هنرهای اسلامی به صورت استلیزه و برساو شده و همچنین در قالبخطوط کوفی و تزیینی ارائه شده اند و نشانی از شمایل نگاری و مجسمه سازی در مکانهای مذهبی مشاهده نمی شود. بهعبارت دیگر هنرمند مسلمان هنر خود را در دو سطح، یکی از منظر زیبایی شناسی و دیگری از منظر مفاهیم عمیق و رمزگونه و نمادین ارائه نموده است. اما بایستی توجه داشت که در راه شناسایی و معرفی این رموز و استعاره ها و نمادهانبایستی راه افراط را پیمود. لذا در این مقاله به بررسی و تحلیل نقوش قندیلی بکار رفته برروی محراب های سنگی وکاشی و سنگ قبرها، از این منظر که آیا این نقوش نمادین یا کاربردی هستند پرداخته شده است.

نقوش قندیلی، محراب های سنگی، محراب های کاشی، لوحه قبرهای طرح محرابی