علی کریمی مله - دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران
معصومه انصاری - دانشجوی رشته ی روابط بین الملل دانشگاه مازندران

با فروپاشی شوروی دریای خزر، که تا پیش از این در مالکیت دو کشور ایران و شوروی قرار داشت، به عرصه ای برای رقابت میان قدرتهای بزرگ منطقه و فرامنطقه ای تبدیل شد. موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک این دریا زمینه ساز ورود این قدرتها به منطقه گشت و بتدریج زمینه را برای گسترش نفوذ آنها فراهم نمود. حضور قدرتهای خارجی از ابعاد گوناگون، دریای خزر، کشورهای ساحلی و مسائل منطقهای را تحت تاثیر خود قرار داد. مقاله ی پیش رو به بررسی تاثیر حضور قدرتهای فرامنطقه ای بر واگرایی کشورهای ساحلی می پردازد و با تشریح مزایای اقتصادی و ژئوپلیتیک منطقه ی خزر بهمعرفی چهار قدرت برجسته در این دریا یعنی آمریکا، اتحادیه ی اروپا، چین و اسرائیل پرداخته و حضور این قدرتها را از سه منظر اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مانع همگرایی میان کشورهای ساحلی میداند. با ورود این قدرتها به دریای خزر رقابت میان ابرقدرتها، به منطقه سرایت کرده و همین امر خود عاملی برای پیچیده تر شدن مسائل و مشکلات منطقه ای می گردد.

دریای خزر، موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک، قدرتهای فرامنطقه ای