شربت و شربت خانه در گذر زمان

در گذشته ، اغلب شهرها و روستاهای ایران دارای فضاهای گردهمایی نظیر شربت خانه ها بودند که مردم برای گفتگو و استراحت موقت در این اماکن گرد هم می آمدند ، شربتی می اشامیدند و در باب موضوعات محلی روز مذاکره می کردند. در همین اماکن بود که ایرانیان با ذوق و اشتیاق وافر به اشعار و داستان های شاهنامه گوش فرا می دادند. در خصوص دقمت و اینکه از چه زمانی شربت خانه ها در ایران آغاز به کار کردند اطلاعات درستی در دست نیست. با این حال ، گمان می رود نخستین شربت خانه ها پس از ظهور اسلام و منع مذهبی نوشیدن شراب ، در دوره سلطنت تیمور در شهر سمرقند پدید آمد و در زمان شاه اسماعیل صفوی به اوج رسید و در نهایت در همان دوره با آمدن قهوه رو به زوال رفت . همراه با رسم شربت نوشی در دربار صفوی ، شغل شربت دار باشی نیز پدید آمد و از مناصب مهم درباری شد . دگرگونی های فرهنگی در جامعه کنونی ما سبب به فراموشی سپرده شدن سنت ها و آداب و رسوم گذشتگان شده است . از این رو پژوهش در خصوص جامعه سنتی و شناخت ارزش های اجتماعی فرهنگی آن اهمیت چشمگیری دارد . در این پژوهش ، با استفاده از روش توصیفی - تطبیقی ، ضمن بیان تاریخچه و نقش شربت خانه در زندگی اجتماعی ایرانیان ، معماری این نهاد اجتماعی و فرهنگی معرفی و در آخر مقایسه ای میان ویژگی های معماری فضاهای تعاملی همچون شربت خانه ها و قهوه خانه ها از سویی و از سوی دیگر میان معماری شربت خانه های موجود انجام شده است. یافته ها بیانگر آن است که شربت خانه ها و قهوه خانه ها معمولاً برای انجام فعالیت های جمعی به صورت مرکز گرا؛ و بنابر نوع استفاده و کاربری حکومتی یا مردمی آن ، دارای معماری برونگرا یا درونگرا بوده اند.

Keywords:

شربت , شربت خانه , دوره تیموری , دوره صفوی , معماری شربت خانه , قهوه خانه