مجتبی عطارزاده - دکتری علوم سیاسی ، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان
سحر اتحاد محکم - کارشناس ارشد پژوهش هنر در دانشگاه هنر اصفهان ،

مقاله حاضر به خوانش روایت های کاشی نگاره ضلع شرقی عمارت اصلی باغ ارم (یکی از زیباترین باغ های ایران واقع در شیراز ) پرداخته است . کاشی نگاره سر در ورودی باغ ارم ، شامل سه هلالی با فرم خورشیدی است که چهار مجلس «رستم در بارگاه حضرت سلیمان (ع) (هلالی بالا ) » ، «مدهوش شدن ندیمگان از دیدن جمال حضرت یوسف (ع) (هلالی چپ) » ، «آبتنی شیرین و نظاره خسرو (هلالی راست)» و نگاره ای از ناصرالدین شاه سوار بر اسب در مرکز خورشیدی مصور شده است . بدین منظور ابتدا روایت هر مجلس مورد خوانش قرار گرفته ، سپس نگاهی دقیق و مضمون شناختی به ترکیب بندی و ترتیب چیدمان آنان پرداخته می شود ، آنگاه در ترتیب چیدمان آنها ، عناصر تصویری مشترک در نگاره های این چهار مجلس بازگو می شود. آنچه در این پژوهش حایز اهمیت است مجاورت هر تصویر با تصاویر همنشین خود و عناصر مشترکی در یک گفتمان تصویری است که موجب تشدید یا تعویض معانی نشانه های تصویری می شود. در توضیح چینش و گزینش و کارکرد و خوانش مجموعه سردر یا هرکدام از این سه نگاره نظارت «رولان بارت» پیرامون معانی صریح و ضمنی به کار گرفته شد . با توجه به یافته های تحقیق و جنبه های نظری آن توصیف قدرت نزد «میشل فوکو» به گونه ای در این بحث روایت شناسانه مصداق دارد ، یعنی در هر سه مجلس ، عناصر تصویری در یک مضمون اشتراک دارند و آن «قدرت پادشاه» است . یعنی حضرت سلیمان و حضرت یوسف به رعم آنکه شخصیت های مذهبی هستند و رستم و خسرو با آنکه مضمونی حماسی و تغزلی دارند اما مظهر «پادشاه قدرتمند» هستند و حضرت یوسف و زلیخا و خسرو و شیرین با آنکه سمبل «عاشقان خیالی» بوده و مضمونی بزمی و تغزلی دارند ، اما این مضامین بزمی ، تغزلی ، مذهبی و حماسی در کاشی نگاره مورد نظر در اطراف تصویر ناصرالدین شاه ، از منظری که ما می نگریم نگاهدار و نگهبان قدرت او و سازنده گفتاری دال بر مشروعیت جایگاه او در قلب (مرکز) مردم ایران و حتی جهان هستی اند.

خسرو و شیرین ، یوسف و زلیخا ، سلیمان و بلقیس ، گفتمان و قدرت فوکو ، رولان بارت