رحیم عسگری - کارشناس ارشد اگرواکولوژی دانشگاه بیرجند
سهراب محمودی - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
علیرضا کوچکی - استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
عبدالمجید مهدوی دامغانی - دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی تهران

به دلیل کاهش منابع آب با کیفیت جهت آبیاری اراضی کشاورزی، استفاده از آبهای نامتعارف نظیر فاضلاب های خانگی و شهری که گاه بدون انجام فرایندهای تصفیه سازی همراه است، افزایش یافته است. استفاده از آب های نامتعارف در کشاورزی دارای فرصت ها و تهدیدات متفاوتی از نظر افزایش سطح تولید، امنیت غذایی، کیفیت و بهداشت محصولات تولیدی و تاثیر آن بر سلامت محیط و مصرف کنندگان می باشد. که این مقاله به دنبال شفاف سازی اثرات منفی استفاده از آب خاکستری و سایر آبهای نامتعارف بر سلامت اگرو اکوسیستم ها و مصرف کنندگان است، لذا پژوهشی در سال ١٣٩١ به منظور ارزیابی نقش استفاده از آب خاکستری بر سلامت اگرو اکوسیستم های منطقه بیرجند بین سالهای ١٣٧٠ تا ١٣٩٠ انجام شد. طبق نتایج حاصله مشاهده شد که در سال ١٣٧٠ سهم فاضلاب ها در آبیاری اراضی کشاورزی معادل ١١ درصد از حجم آب استفاده شده در آبیاری کشاورزی بوده و با رشدی اندک تا سال ١٣٨٣ به سهم ١٤ درصدی رسیده و نهایتاً با افزایش شدید تا سال ١٣٩٠ حجم ٣٥ درصدی از کل آب مصرف شده بخش کشاورزی را به خود اختصاص داده است. همچنین مشاهده شد که افزایش مقدار این سنجه با سنجه های سرانه فاضلاب دفع شده خانگی، برداشت آبهای زیرزمینی و عملکرد که در بررسی های جداگانه مورد ارزیابی قرار گرفتند به ترتیب دارای همبستگی مثبت به میزان ××0/903،×× 0/930 و ×× 0/931نیز بود.

سلامت اگرواکوسیستم، سلامت انسان، آب های نامتعارف، آب خاکستری، عملکرد، سنجه