محمود قدیری - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور

کاهش آسیب پذیری در برابر زلزله نیازمند برنامه های روشن و هدفمند می باشد. لازمه آن نیز داشتن نگرشی همه جانبه در مورد علل و ابعاد آسیب پذیری می باشد. در این ارتباط، این پژوهش با هدف ارزیابی برنامه های توسعه پنجساله بعد از انقلاب، بدنبال پاسخ به این سوال است که: آیا برنامه های توسعه پنجساله نسبت به آسیب پذیری در برابر زلزله رویکرد همه جانبه و کل نگری داشته اند؟ در پاسخ، با تدوین چارچوب نظری مناسب، فرضیه تحقیق ارائه شد. جهت آزمون فضیه، در چارچوب روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، متغیر «درجه همه جانبه نگری برنامه های توسعه به آسیب پذیری» در 4 بعد و 16 شاخص در قالب طیف 5گانه لیکرت و با استفاده از روشهای SAW و AHP تعریف عملیاتی شد. داده های مورد نیاز نیز با روش کتابخانه ای گردآوری و با روش کمی- توصیفی تحلیل گردید. نتایج در تایید فرضیه تحقیق نشان داد که درجه ملاحظه ابعاد اجتماعی- اقتصادی آسیب پذیری در همه برنامه ها بسیار پایین و نامناسب می باشد. بعلاوه، درجه ملاحظه جنبه های مشارکتی- فرهنگی نیز هنوز پایین و نامناسب می باشد. در مقابل، درجه ملاحظه جنبه های مدیریتی- فرماندهی و نیز ابعاد فنی- فیزیکی از برنامه دوم به بعد به شدت افزایش یافته است. این امر بیانگر غلبه رویکرد مدیریتی و فنی- فیزیکی و فقدان رویکرد همه جانبه و کل نگر به آسیب پذیری می باشد. در مجموع، نتایج نشان دهنده این است که رویکرد برنامه های پنجساله رضایت بخش نیست و لازم است که نظریه ها و تجربیات جدیددر زمینه تحلیل و کاهش آسیب پذیری مورد توجه جدی قرار گیرد.

خطر زلزله، ایران، برنامه های توسعه پنجساله، رویکرد آسیب پذیری، درجه همه جانبه نگری