ارزیابی کمی فرسایش و تولید رسوب در حوضه آبخیز آجی سو و راهکار های عملی کاهش آن

حوضه مورد مطالعه که در منتهی الیه شمال شرقی استان گلستان در محدوده سیاسی شهرستان مراوه تپه و در نزدیکی مرزهای بین المللی با کشور ترکمنستان واقع است وسعتی معادل با ۳۸۵ کیلو متر مربع داشته و یکی از زیر حوضه های اترک می باشد و به حوضه آبخیز آجی سو معروف است. این حوضه جزئی از زون کپه داغ است که تشکیلات زمین شناسی در آن بیشتر مربوط به دوره کرتاسه بوده و ضمن اینکه رسوبات دوره کواترنر نیز در آن به چشم می خورد. متوسط بارندگی سالیانه در حوضه حدود ۴۲۰ میلی متر، متوسط حداقل دمای ماهیانه در بهمن ماه 7/5 درجه و متوسط حد اکثر درجه حرارت ماهیانه برابر 27/7 درجه سانتی گراد در مرداد ماه است .منطقه مورد مطالعه در سیستم طبقه بندی دمارتن در اقلیم نیمه خشک و در سیستم طبقه بندی آمبرژه در اقلیم خشک و تا حدودی معتدل قرار می گیرد. واحد های ژئومرفولوژی در آن عبارت اند از:واحد کوهستان،واحد کوهپایه،واحد تپه ماهور و واحد دشت که شیب متوسط حوضه 14 درصد و شیب آبراهه اصلی آن حدود 2 درصد است. پوشش گیاهی مراتع در حوضه از نوع استپی بوده که انواع گونه ها از جمله اسفند و درمنه درآن بوفور یافت می شود و از نظر کیفی در حد متوسط تا فقیر قرار دارد. طول آبراهه اصلی حوضه ۵۸ کیلو متر است ارتفاع آن حداقل 155 متر و حد اکثر 1322 متر از سطح در یا قرار داشته که ارتفاع متوسط وزنی آن 559 متر است.ضریب کشیدگی حوضه 1/8 بوده و زمان تمرکز آن حدود 6/8 ساعت است. اشکال گوناگون فرسایشی و فرایند های حمل بر سطح دامنه ها عبارت اند از: فرسایش بارانی، سطحی، خندقی، کنار رودخانه ای، سقوط سنگ ها و ریزش،خزش و سولیفلو کسیون که حدود 90 درصد حمل در فصول بهار و تابستان انجام می گیرد. متوسط تولید سالیانه رسوب سالیانه حوضه به روش فلمینگ 523 تن در کیلومتر مربع در سال وبه روش EPM رسوبدهی حوضه 533 تن در کیلو متر مربع در سال می باشد که نسبت به متوسط استاندارد آن بسیار بیشتر است. با توجه به حساسیت خاک ها و نوع پوشش گیاهی و مرفولوژی منطقه برخی از راهکار های کاهش فرسایش و تولید رسوب در حوضه عبارت است از: ۱-عملیات بیولوژیک (مهمترین عامل) ۲-رعایت اصول مرتعداری و کاهش چرای مفرط۳-افزایش مواد آلی و آهک به خاک ۴-تراس بندی و کاهش شیب اراضی شیبدار کشاورزی ۵-تناوب زراعی ۶-کنترل فرسایش کناررود خانه