حاتم حاتمی - دانشجوی دکتری زراعت دانشگاه گیلان و مدرس مرکز ترویج و توسعه تکنولوژی هراز
غلامرضا محسن آبادی - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان،
مسعود اصفهانی - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان
بهمن امیری لاریجانی - استادیار مرکز ترویج و توسعه تکنولوژی هراز

به منظور ارزیابی اثر زمان نشاکاری بر مورفولوژی خوشه و صفات مرتبط با آن، آزمایشی به صورت فاکتوریل در پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در بهار سال 1392 در مرکز ترویج و توسعه تکنولوژی هراز اجرا گردید. تیمارها شامل ارقام برنج بومی (صمدی، هاشمی، طارم) و اصلاح شده (شیرودی، کشوری، گوهر) و تاریخ نشاکاری در سه سطح 15 و 27 اردیبهشت و 20 خرداد بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر رقم بر کلیه صفات مرتبط با خوشه شامل تعداد انشعابات اولیه، تعداد انشعابات ثانویه، تعداد خوشه چه در خوشه، تعداد خوشه چه در انشعابات اولیه، تعداد خوشه چه در انشعابات ثانویه، درصد باروری خوشه، درصد باروری در انشعابات اولیه، درصد باروری در انشعابات ثانویه، وزن دانه در انشعابات اولیه و انشعاب ثانویه محور خوشه در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود. اثر تاریخ نشاکاری بر کلیه صفات مرتبط با خوشه جز تعداد خوشهچه در انشعابات اولیه و درصد باروری در انشعاب ثانویه، معنیدار بود. وزن تک دانه در انشعاب اولیه در تاریخ نشاکاری اول و دوم به ترتیب 27/46 و 27/42 میلیگرم در یک گروه آماری، بالاتر از تاریخ نشاکاری سوم با وزن 26/56 میلیگرم قرار گرفتند. نتایج نشان داد نسبت انشعاب ثانویه به انشعاب اولیه در ارقام اصلاح شده (3/07) بیشتر از ارقام بومی (2/29) بوده که حاصل افزایش تعداد انشعاب ثانویه (**0/96=r) میباشد نظر به اینکه صفات مرتبط با انشعاب ثانویه در تاریخهای مختلف نشاکاری خصوصا تاریخ سوم، متغیرتر از صفات مرتبط باانشعاب اولیه بودند و همبستگی صفات مهمی نظیر درصد باروری خوشه، تعداد انشعابات خوشه و تعداد خوشه چه در خوشه با انشعابات اولیه ( به ترتیب **0/87، **0/87، *0/77=r) تنها در ارقام بومی معنیدار بود لذا صفات مرتبط با خوشه در ارقام بومی میتوانند در شرایط متفاوت اقلیمی با ثباتتر باشند

ارقام بومی، ارقام اصلاح شده، انشعابات اولیه محور خوشه و انشعابات ثانویه محور خوشه