منیره رحیمی - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
اسلام مجیدی هروان - استاد پژوهشکده موسسه تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی کرج
مصطفی ولی زاده - استاد دانشگاه تبریز
فرشاد ابراهیم پور - دانشیار دانشگاه پیام نور تهران

امروزه اغلب دانشمندان پذیرفته اند که جوی زراعی از جوی وحشی Hordeum spontaneum منشاء گرفته است، با این حال بصورت کامل مشخص نیست که فرآیند اهلی شدن این گیاه فقط در منطقه هلال حاصلخیز اتفاق افتاده و یا این روند در نقاط مختلفی از جهان به صورت همزمان به وقوع پیوسته است. در تحقیق حاضر به منظور تعین مرکز یا مراکز اصلی تنوع و اهلی شدن گیاه جو، 266 جوی وحشی H. spontaneum از مناطقی واقع در هلال حاصلخیز و خارج از آن به همراه 44 نمونه جوی زراعی از نقاط مختلف دنیا از طریق نشانگر ISSR مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی ژنتیکی ساختار تنوع در جمعیت های مورد مطالعه نشان داد که در مجموع تنوع مشاهده شده در جمعیت های هلال حاصلخیز (0/89) بطور نسبی در مقایسه با جمعیت های خارج از هلال (0/79) بیشتر بود. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که منطقه هلال حاصلخیز را میتوان به عنوان مهمترین مرکز تنوع جوهای وحشی H. spontaneum به حساب آورد. همچنین نمونه های زراعی امروزی مورد مطالعه از نقاط مختلف دنیا به لحاظ ژنتیکی به نمونه های وحشی عراق و ترکیه شبیه تر بودند. براین اساس می توان نتیجه گیری کرد که احتمالاً نمونه های زراعی مناطق دیگر از این نواحی کرد نشین منشاء گرفته اند.

اهلی شدن ، تنوع ژنتیکی ، جوی وحشی ISSR ، H. Spontaneum، هلال حاصلخیز