عبدالهادی فقهی زاده - استادیار دانشگاه تهران

تأمل در « بیان» های توضیحی علاهمه محمدباقر مجلسی ذیل پاره ای از روایات بحارالانوار، حاکی از نص گرایی و پایبندی او به متون احادیث و دوری جستن ازتأویلات مخالف ظاهر است. وی مبتنی بر مفاد دست های از روایات، بر ضرورت تمسک به نصوص روایی و تسلیم در برابر اخبار، تأکید کرده است و با همیننگرش، در مواضعی از بحا رالانوار، در قبال بعضی از تأویل های عالمان پیشین حساسیت نشان داده و از این رو، گاه به نقد آنها پرداخته است؛ بر این اساس، درمواردی، برای پرهیز از نسبت دادن روایتی معتبر به ضعف و سستی علیرغم ملاحظه مشکلی مفهومی در آن به مخفی بودن جهت صدور روایت تصریحکرده و خود به بیان احتمالاتی در این باره پرداخته و در حقیقت از این رهگذر، از ورود به حوزه طرد و انکار روایات اجتناب ورزیده است؛ جالب اینکه مؤلفبحار الانوار، به ذو وجوه بودن و بطن داشتن و عدم امکان فهم همه سخنان معصومان(ع) معتقد است و التزام به این باورهای خطیر را منافی اعتقاد به لزوماحتراز از تأویلات مخالف ظاهر نمی شناسد. مجلسی در عین حال، در حوزه ای تنگ و کم دامنه، طبعاً منطبق با دیدگا ههای کلامی مورد قبول خود یا مْلهم ازپاره ای دیگر از روایات، عملاً به تأویل و توجیه روایات روی آورده و از این طریق، ضمناً پرده ای از نگرش اجتهادی خویش را در شرح ، قبول یا رد روایات بحار الانوارآشکار ساخته است.

بحار الانوار، تأویل روایات، علامه مجلسی، فقه الحدیث