علیرضا فولادی - استادیار دانشگاه کاشان

با هم کوشش های اهل بلاغت در شناخت شگردهای ادبی، هنوز برخی از آنها ناشاخته مانده است. مقاله حاضر به معرفی یک شگرد ادبی از این دست با نام «نقل قول هنری» می پردازد و چند و چون آن را در شعر حافظ بررسی می کند. نقل قول هنری چیست، هنری بودن آن چگونه رخ می نماید و گونه های آن کدام اند؟ این مقاله پاسخ گویی به این پرسش ها را برعهده دارد. روش ما برای این منظور، روش توصیفی با رویکرد ساخت گرایانه بوده است. از مجموع این بررسی چنین نتیجه می گیریم که نقل قول های هنری حافظ به تبع اعتدال گرایی او عموماً در دو سویه روایی و شعری سیری معتدل را پشت سر گذاشته اند و در این دوسویه، به اقتضای حال، با عناصر راوی، فضا، زمان، مکان، توصیف، شخصیت،گفتمان، رویداد و تعلیق و آرایه های مجاز، تشبیه، اسلوب معادله، استعاره، تشخیص، متناقض نما، کنایه، جناس، واج آرایی، تنسیق الصفات، ابهام، استخدام، مراعات النظیر، تضاد، تلمیح، ارسال المثل، تضمین، تلمیع،اغراق، طنز، اسلوب الحکیم، دلیل عکس، حسن مطلع، ردالمطلع و حسن مقطع پیوند خورده اند. همچنین نمونه های این شگرد در دیوان وی، به اعتبارهای مختلف، تقسیمات متفاوتی مانند بی واسطه/باواسطه، گفتاری/نوشتاری، مستقیم/غیرمستقیم، به عبارت/به مضمون، یک مصراعی/ یک بیتی/دوبیتی/ سه بیتی/ چهاربیتی/ پنج بیتی و واحد/متعدد را بر می تابند.

حافظ، روایت، شعر، شگردهای ادبی، نقل قول هنری