سیده زهرا مبلغ - دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تهران

در حوزه مطالعات قرآنی، بررسی واژگان دخیل معمولاً با دو دشواری اصلی همراه است. نخست: محققان در بررسی این واژه ها، به مواردی بر می خورند که ریشه ومعنای دقیق آنها برای متقدم ترین لغویان معلوم نیست. بنابراین، هم فهم آیات مشتمل بر این واژه ها با ابهامات لغوی همراه است، هم این سردرگمی لغویانمتقدم، پیگیری ریشه اصلی واژه را دشوارتر می سازد. دوم، در توضیح این واژه ها عموماً تعداد قابل توجهی روایات تفسیری وجود داردکه توضیحاتی تأویلی ومصداقی و در موارد اندکی، توضیحات لغوی درباره این واژه ها به دست می دهند. این دسته از روایات به سبب اساس و صبغه تأویلی غیرزبان شناختی شان، نه تنها به کار معناشناسی واژگان دخیل نمی آیند، بلکه فهم خود آنها و کشف ارتباط مصداق های تأویلی مطرح شده در آنها با معنای لغویواژگان، مستلزم آگاهی به معنای دقیق واژه دخیل است. با این وصف، اگر این روایات را در کنار آیات قرآنی مشتمل بر واژ ههای دخیل به عنوان بخشی از متونمقدس یا مأثور به حساب آوریم، فهم دقیق آنها در گرو مطالعات زبان شناختی درباب ریشه و معنای واژه های دخیل است . در این نوشتار «سجیل» از واژگان دخیلی است که ریشه های مختلفی برای آن پیشنهاد شده و روایات تفسیر ی مختلفی در توضیح آن وجود دارد. دستیابی به فهم دقیقی از این واژه در درجهنخست مستلزم تحلیل و نقادی ریشه یابی های زبان شناسان است. با تحلیل این ریشه یابی ها ابتدا معلوم می گردد که مناس بترین ریشه پیشنهادی، ریشه فارسیاست. ضمناً نشان داده می شود که پذیرش هر ریشه و معنای متناسب با آن چگونه بر فهم ما از روایات تفسیری و قبول یا رد آنها تأثیر می گذارد.

سجیل، واژگان دخیل ، قرآن، روایات تفسیری، فهم متن